X'e Bağlı Agammaglobulinemi

İçindekiler

Tanım

X’e bağlı Agammaglobulinemi (XLA) hastalığı; genellikle erkek bireylerde görülen ve bağışıklık sistemini etkileyen bir hastalıktır. XLA hastalığına sahip olan bireyler, vücudu enfeksiyonlara karşı korumaya yardımcı olan, özelleşmiş akyuvar B lenfosit hücrelerini çok az bulundurmaktadırlar. B lenfosit hücreleri zamanla, özel proteinlerin üretimini sağlayan antikorlara veya immunoglobulinlere olgunlaşırlar. Antikorlar; özel yabancı partikülleri ve mikropları yok edebilmek için patojenlere saldırırlar. XLA hastaları ise vücutlarında çok az sayıda antikor bulundurduklarından, enfeksiyonlara karşı savunmasız durumdadırlar.

X’e bağlı Agammaglobulinemi hastalığına sahip çocuklar, hayatlarının ilk 1. veya 2. ayında sağlıklı durumdadırlar. Bunun sebebi, doğmadan önce anneden aktarılan antikorların koruma sağlamasıdır. Bahsedilen zamandan sonra, anne tarafından çocuğa geçen antikorlar vücuttan temizlenmeye ve çocukta tekrarlayan enfeksiyonlar görülmeye başlar. XLA’ya sahip çocuklar antibiyotik kullansalar bile enfeksiyonlar yeniden gelişmeye başlar ve tedavisi uzun sürer.

X’e bağlı Agammaglobulinemi hastalarında sık görülen bakteriyel enfeksiyonlar ise; akciğer enfeksiyonu (pnömoni ve bronşit), kulak enfeksiyonu (otitis), gözlerde kızarıklık (konjonktivit) ve sinüs enfeksiyonlarıdır (sinüzit). Enfeksiyonlar arasında kronik ishale sebep olan enfeksiyonlar da yaygındır. Enfeksiyonların sürekli oluşması, organların hasar görmesine sebebiyet verir. XLA hastalarında hayati tehlikeye sebep olan bakteriyel enfeksiyonlar gelişebilir fakat hastalar virüs kaynaklı enfeksiyonlara karşı savunmasız değillerdir.

Antikorların değişimleri sağlanarak hastaların yaşam kalitesi arttırılmakta ve oluşabilecek enfeksiyonlar engellenmektedir.

Sıklık

X’e bağlı Agammaglobulinemi hastalığı her 200.000 yenidoğanın 1’inde görülmektedir.

Nedenler

XLA hastalığına, BTK geninde meydana gelen mutasyonlar sebep olmaktadır. BTK geni, bağışıklık sisteminin normal düzeninde çalışması için önemli olan BTK proteininin üretimini ve B lenfosit hücrelerinin gelişimini sağlar. BTK geninde meydana gelen birçok mutasyon, herhangi bir BTK proteininin üretilmesini engeller. BTK proteininin yokluğu ise; antikor yetersizliğine sebep olur ve B lenfosit hücrelerinin gelişimi engellenir. Antikor yetersizliğinde ise; vücut, patojenlere karşı bir koruma sağlayamaz ve enfeksiyonu engellemez.

Kalıtım Modeli

XLA hastalığı, X’e bağlı çekinik bir modelde kalıtsaldır. Hastalığın geni, iki cinsiyet kromozomundan birisi olan X kromozomunda bulunmaktadır. Sadece bir tane X kromozomu olan erkeklerin hücrelerinde, genin değiştirilmiş bir kopyasının bulunması hastalık için yeterlidir. İki tane X kromozomu bulunduran kadınlarda ise hastalığın görülebilmesi için genin her iki kopyasının da mutasyona uğramış olması gerekir. Kadınlarda bu genin değiştirilmiş iki kopyasının da bulunması düşük bir ihtimal olduğundan, erkeklerde X’e bağlı resesif hastalıklar daha çok görülmektedir.

X’e bağlı kalıtımın karakteristik bir özelliği ise babaların; X’e bağlı özellikleri, oğullarına aktaramamasıdır.

Hastalıktan etkilenen bireylerin yarısından çoğunun ailesinde hastalığın kalıtım öyküsü yoktur. Hastaların çoğunun annesi mutajenik bir BTK genini taşımaktadır. Taşıyıcı olanların hastalıktan etkilenme veya bağışıklık sistemi sorunları gibi bir durumları yoktur. Fakat mutajenik olan bu geni çocuklarına aktarmaktadırlar. Başka bir durumda ise, anne taşıyıcı olmayabilir fakat hasta birey BTK geninde yeni bir mutasyona sahiptir.