X Bağlantılı Adrenal Hipoplazi Konjenita

İçindekiler

Tanım

X bağlantılı adrenal hipoplazi konjenita, daha çok erkekleri etkileyen bir rahatsızlıktır. Vücuttaki birçok hormon üreten dokuları (endokrin), özellikle böbreküstü bezleri olarak adlandırılan her bir böbreğin üstünde bulunan bir çift küçük bezi içerir. Bu bezler, vücutta birçok önemli fonksiyonu düzenleyen çeşitli hormonları üretir.

Bu rahatsızlığın ana belirtilerinden biri, böbreküstü bezleri yeterli hormon üretmediğinde oluşan adrenal yetersizliktir. Adrenal yetersizlik sıklıkla bebeklik ya da çocuklukta başlar ve kusmaya, beslenme zorluğuna, dehidrasyona, aşırı düşük kan şekerine (hipoglisemi) ve şoka neden olabilir. Eğer tedavi edilmezse, bu komplikasyonlar sıklıkla hayatı tehdit eder.

Etkilenen erkeklerde ayrıca, az gelişmiş üreme dokularına, inmemiş testislere (kriptorşidizm), gecikmiş ergenliğe ve çocuk sahibi olamamaya (kısırlık) sebep olan erkek cinsiyet hormonları eksikliğine sahip olabilir. Hep birlikte, bu özellikler hipogonadotropik hipogonadizm olarak bilinir.

Bu belirti ve semptomların başlangıcı ve şiddeti, aynı ailenin etkilenen üyeleri arasında bile değişebilir.

Sıklık

X bağlantılı adrenal hipoplazi konjenita, nadir bir durum olarak görülür. 12500 yenidoğanda yaklaşık 1’ini etkilediği rapor edilmiştir. Ama bu muhtemelen bir abartma. Bu durumun gerçek sıklığı bilinmiyor.

Nedenler

NR0B1 genindeki mutasyonlar, X bağlantılı adrenal hipoplazi konjenitaya sebep olur. NR0B1 geni, DAX1 olarak adlandırılan proteini yapmak için talimat sağlar. Bu protein, böbreküstü bezlerini, beyinde 2 hormon salgılayan bezleri (hipotalamus ve hipofiz bezi) ve gonatlaı (bayanlarda yumurtalık ve erkeklerde testis) içeren birçok hormon üreten dokuların (endokrin) fonksiyonunda ve gelişmesinde önemli bir rol oynar.

Bazı NR0B1 mutasyonları, DAX1 proteininin aktif olmayan bir versiyonunun üretimi ile sonuçlanabilirken, diğer mutasyonlar tüm geni siler. Ortaya çıkan DAX1 sıkıntısı, vücuttaki hormon üreten dokuların normal gelişimini ve fonksiyonunu bozar. Adrenal yetersizliğin ve hipogonadotropic hipogonadizmin belirti ve semptomları, endokrin bezleri belirli hormonları doğru miktarda üretmediğinde oluşur.

Kalıtım Modeli

Bu durum X’e bağlı çekinik bir modelde aktarılır. Rahatsızlığa sebep olan mutasyonlu gen, iki cinsiyet kromozomundan biri olan X kromozomunda yer alıyorsa, durum X bağlantılı olarak kabul edilir. Erkeklerde (sadece 1 X kromozomuna sahip), her bir hücredeki genin değiştirilmiş bir kopyası bu duruma neden olmak için yeterlidir. Bayanlarda (2 X kromozomuna sahip) rahatsızlığa neden olması için, mutasyon genin iki kopyasında da bulunmalıdır. Erkekler X’e bağlı çekinik bozukluklardan kadınlardan daha sık etkilenir. X’e bağlı kalıtımın bir özelliği, babaların oğullarına X’e bağlı özelliklerini geçirememesidir.

X’e bağlı çekinik kalıtımda, her bir hücresinde genin mutasyona uğramış bir kopyası olan bir dişi taşıyıcı olarak adlandırılır. Değiştirilmiş geni geçirebilir ama genellikle bozukluğun belirti ve semptomlarını deneyimlemezler. Bununla birlikte, nadir durumlarda, NR0B1 mutasyonunu taşıyan kadınlar, az gelişmiş üreme dokuları, gecikmiş ergenlik ve regl yokluğu gibi adrenal yetmezlik veya hipogonadotropik hipogonadizm belirtileri yaşayabilir.