Waldenström Makroglobulinemisi

İçindekiler

Tanım

Waldenström makroglobulinemisi, lenfoplazmasitik hücreler adı verilen anormal beyaz kan hücrelerinin kemik iliğinde aşırı bulunmasıyla karakterize olan nadir bir kan hücresi kanseridir. Bu hastalık lenfoplazmasitik lenfoma olarak sınıflandırılır. Anormal hücreler, hem B hücreleri olarak adlandırılan beyaz kan hücrelerinin (lenfositler) hem de B hücrelerinden türetilen daha olgun hücreler olan plazma hücrelerinin özelliklerine sahiptir. Bu anormal hücreler immünoglobulin olarak bilinen bir tip protein olan lgM (immünoglobulin M)’den aşırı miktarda üretir; bu büyük proteinin aşırı üretiminden dolayı hastalığa bu isim verilmiştir (macroglobülinemi).

Waldenström makroglobulinemisi genellikle kişinin altmışlı yaşlarında başlar ve yavaş büyüyen (tembel) bir kanserdir. Bazı etkilenmiş bireyler yüksek seviyelerde lgM ve lenfoplazmasitik hücrelere sahiptir ama hastalığın herhangi bir semptomunu göstermezler; bu durumda, hastalık genellikle başka bir sebep için alınan kan testi ile tesadüfen bulunur. Bu bireylere asemptomatik (belirti vermeyen) Waldenström makroglobulinemi teşhisi konur. Hastalığın bu formunun semptomatik forma ilerlemesi birkaç yıl alabilir.

Semptomatik Waldenström makroglobulinemiye sahip bireyler ateş, gece terlemesi ve kilo kaybı gibi genel semptomları geçirebilirler. Hastalığın diğer birkaç semptom ve belirtileri aşırı lgM ile ilişkilidir. Aşırı lgM, kanı çoğaltır ve kan dolaşımını bozar. Bu durum da hiperviskozite sendromu olarak bilinen hastalığa sebep olabilir. Hiperviskozite sendromu ile ilişkili semptomlar burun ya da ağız kanaması, görüş bulanıklaşması ya da kaybı, baş ağrısı, baş dönmesi ve hareket koordinasyonunun zorlaşmasıdır (ataksi). Bazı etkilenmiş bireylerde lgM proteinleri, vücut sıcaklığının bedenin merkezine göre daha düşük olduğu el ve ayaklarda toplanır. Bu proteinler kriyoglobülinler olarak tanımlanır ve toplanmaları kriyoglobülinemi olarak bilinen hastalığa neden olur. Kriyoglobülinemi ellerde ve ayaklarda acıya ya da el ve ayak parmaklarının soğuğa cevap olarak beyaz ya da maviye döndüğü Raynaud fenomeni vakalarına yol açabilir. IgM proteini, ayrıca kalp ve böbrek gibi organlarda birikerek amiloidoz adı verilen ve kalp ve böbrek sorunlarına yol açan bir hastalığa neden olabilir.

Waldenström makroglobulinemisine sahip bazı insanlar, uzuvlarda his kaybı ve zayıflık (periferik nöropati) geliştirirler. Doktorlar lgM proteinlerinin sinir hücrelerinin koruyucu kılıflarına (miyelin) tutunduklarını ve onları parçaladıklarını tahmin etseler de, bu özelliklerin oluşma nedenlerinde emin değillerdir. Hasar görmüş sinirler, sinyalleri normal bir şekilde taşıyamaz ve nöropatiye yol açarlar.

Waldenström makroglobulineminin diğer özellikleri lenfoplazmasitik hücrelerin farklı dokularda birikmesinden kaynaklanır. Mesela, bu hücrelerin birikmesi karaciğerin (hepatomegali), dalağın (splenomegali) ya da lenf düğümlerinin (lenfadenopati) genişlemesine neden olabilir. Kemik iliğinde, lenfoplazmasitik hücreler normal kan hücrelerinin gelişmesine müdahale eder ve onların küçülmesine (pansitopeni) sebep olur. Kırmızı kan hücrelerinin azalmasından (anemi) kaynaklanan aşırı yorgunluk (bitkinlik) hastalıktan etkilenmiş bireylerde yaygındır.
Waldenström makroglobulinemine sahip insanlar, kan ya da diğer dokulardaki kanserleri geliştirmeye karşı daha fazla risk altındadırlar.

Sıklık

Waldenström makroglobulinemisi, Amerika Birleşik Devletleri’nde her yıl tahmini olarak bir milyonda 3 kişiyi etkilemektedir. Bu ülkede her yıl yaklaşık olarak 1.500 yeni vaka teşhisi konmaktadır ve beyazlar Afro-Amerikanlardan daha çok etkilenmektedir. Bu hastalık, bilinmeyen sebeplerden dolayı erkeklerde kadınlara oranla iki kat daha sık oluşmaktadır.

Nedenler

Waldenström makroglobulinemisinin, genetik değişikliklerin birleşimi sonucu oluştuğu düşünülmektedir. Bu hastalıkla ilişkili en yaygın genetik değişiklik, etkilenmiş bireylerin %90’ından daha fazlasında görülen MYD88 genindeki mutasyondur. Waldenström makroglobulinemisi ile bağlantılı diğer yaygın bir gen olan CXCR4, etkilenmiş bireylerin yaklaşık olarak %30’unda mutasyona uğrar (MYD88 geninde mutasyona sahip olanların çoğu). Waldenström makroglobulinemisine katıldığı inanılan diğer genetik değişiklikler henüz belirlenememiştir. Çalışmalar bu hastalığa sahip insanların bazı DNA bölgelerindeki genlerin silindiğini ya da eklendiğini bulmuştur ama araştırmacılar bu bölgelerdeki hangi genlerin hastalığın gelişmesinde önemli olduğundan emin değildir. Bireyler Waldenström makroglobulinemisine sebep olan mutasyonları yaşamları boyunca edinirler ve bu mutasyonlar sadece anormal kan hücrelerinde bulunur.

MYD88 ve CXCR4 genlerinden üretilen proteinlerin ikisi de hücre içinde sinyalleşmeye katılır. MYD88 proteini hücrelerin kendi kendilerini imha etmesini (apoptozis) önlemeye yardım eden sinyaller gönderir ve böylece hücrelerin hayatta kalmalarını sağlar. CXCR4 proteini ise hücrelerin büyümesini, bölünmesini (proliferasyon) ve hayatta kalmasını düzenlemeye yardım eden hücre içi sinyal yollarını uyarır. Bu genlerdeki mutasyonlar sürekli olarak işlev gören (aşırı aktif) proteinlerin üretilmesine yol açar. Bu aşırı aktif proteinler yoluyla yapılan fazla sinyalleşmeler, apoptozise uğraması gereken anormal hücrelerin hayatta kalmasına ve proliferasyonlarına izin verir, ve bu da Waldenström makroglobulinemisinde, lenfoplazmasitik hücrelerin birikmesine katkı sağlar.

Kalıtım Modeli

Waldenström makroglobulinemisi genellikle kalıtılmaz ve etkilenmiş insanların çoğunun ailelerinde bu hastalık görülmemiştir. Hastalık genellikle bireylerin yaşam sürelerinde kazanılan ve kalıtılamayan mutasyonlardan (somatik mutasyonlar) meydana gelir.

Bazı ailelerin hastalığa yatkınlığı olduğu görülmektedir. Waldenström makroglobulinemisine sahip insanların yaklaşık olarak %20’sinde bu hastalığa ya da anormal B hücreleri içeren başka bir hastalığa sahip bir aile üyesi mevcuttur.