Mary Anning Kimdir?

Tanım

Mary Anning yoksul bir aileye doğmuştu ancak yeni bilim dalı olan paleontolojiye de güçlü bir etki göstererek, kendi döneminin en büyük fosil bulucularından biri oldu. Fosiller konusunda önde gelen yetkililerden biri olarak, ortaya çıkan örgün eğitim eksikliğinin üstesinden geldi.

Kardeşiyle beraber keşfettiği ilginç bir örnek, ihtiyozorlarla ilgili ilk bilimsel makale verilerini sağladı. Bir pleziyozorun eksiksiz örneğini ilk kez keşfetti ve çizdi. Fosilleşmiş dışkı keşfi, en eski hayvanların gıdaları hakkında sonuç çıkarmasını sağladı. Vatozlar ve köpek balıkları arasında köprü oluşturmuş bir balık fosili keşfetti. Tüm bunlar henüz otuzuncu yaş gününe gelmeden önce gerçekleştirildi.

Mary Anning’in bilgisi, zamanının en yüksek rütbeli jeologların ve paleontolojistlerin çalışmalarına yol gösterdi. Keşifleri, en eski tarih öncesi türlerin şu an bilinen resim tasvirlerinin temelini oluşturdu.

İlk Yılları

Mary Anning 21 Mayıs 1799 yılında, İngiltere’nin küçük bir tatil yeri olan Lyme Regis şehrinde dünyaya geldi. Babası, Richard Anning marangoz ve mobilyacıydı. Annesi de Mary Moore’du. Çiftin 10 çocuğu vardı ancak küçük yaşta hayata tutunan sadece Mary ve ağabeyi Joseph idi.

Ailesi Mary Anning’in hayatta olmasının bir mucize olduğunu söylerdi. 15 aylıkken, bir at yarışında ailesinin bir tanıdığı tarafından Mary’e bakılıyordu. Ani bir yağmur fırtınası herkesi sığınaklara koşturmuştu. Mary, ona bakan kişi ve 2 çocuk bir karağacın altına sığınmıştı. Bir yıldırım çakması sonucu Mary hariç hepsi öldü. Yıldırımdan önce Mary sürekli hastalanan bir çocuktu, yıldırım sonrasıysa sağlıklı vücuduyla yaşadı.

Mary Anning büyüdükçe, ailesi onun yüksek zekâsı, tükenmeyen enerjisi ve cesur azmini yıldırım çarpmasına bağlamıştı.

Pazar Okulu

Mary’nin ailesi herkesin eğitilebileceğine inanan Kongregasyonal Kilisesi’ne mensuptu. Mary’e Pazar okulunda, okuma ve yazma 8 yaşlarından itibaren öğretildi.

Fosiller

Mary Anning’in babasının marangozluk işi çok fazla para getirmiyordu. Ailesiyle beraber kiraladığı ev sahile yakındı hatta o kadar yakındı ki fırtına durumunda evi su basıyordu. Fırtınalar aslında tamamen kötü bir haber değildi, ekstra bir kazancın kaynağıydı.

Küçük bir şehir olan Lyme Regis, şu anki bilinen Jurassic Coast’ın yerindeydi. Kıyı şeridi, deniz tarafından giderek aşındı ve fırtınalar kıyı uçurumlarının bölümlerini yıkmaya sebep oldu ve bu yıkım Jura Devri boyunca orda bulunan 200 milyon yıllık fosillerin kayadan ayrılmasını sağladı.

1800’lerin başlarında Lyme Regis, turistik eşya almaya bayılan varlıklı insanlar tarafından ziyaret edilen bir tatil kasabası olmuştu. Mary Anning’in babası, fırtınadan dolayı ortalığa saçılan fosilleri topladı ve turistlere sattı.

Mary ve erkek kardeşi Joseph, fosil arayışında babalarına yardım etmek için sık sık yerel yamaçların alt kısmına giderdi.

Yoksulluğa Karşı Savaşmak

1810 yılının Kasım ayında, Mary 11 ve Joseph 14 yaşlarındayken babaları tüberkülozdan dolayı hayatını kaybetti. Baba borç batağındayken ölmüştü yani aile evin direğini kaybetmekle kalmayıp, aynı zamanda yaşamak için yeterli parayı toplamaya çalışırken onları daha da zorlayan borç ödemesiyle karşı karşıya kaldılar.

1811 ve 1816 yılları arasında, aile Yoksulların Gözetmeni tarafından yardım aldı, bu yardım genellikle para, yiyecek ve içecek için alınıyordu. Anning ailesi finansal olarak yardıma muhtaç olan tek aile değildi, bu zamanlar birçok İngiliz insanı için de açlık zamanıydı. Avrupa’yı işgal eden Napolyon Bonapart savaşları yüzünden yiyecek çok pahalı olmuştu. Dahası, İngiltere, Avrupa’nın bir kısmı ve Kuzey Amerika yüzyılı aşkın süredir en soğuk on yılına katlanmıştı. Tarım ürünlerini azaltan soğuk hava 1809 yılında, tropik bölgelerdeki volkanik patlamalar sonucu meydana gelmişti ve özellikle 1815’teki Tambora Dağı’nın patlaması tarihteki kaydedilen en büyük patlamaydı.

Anning ailesinin fosil bulma becerileri dışında sahip olduğu bir yetenek yoktu, Mary ve Joseph bu yeteneği babalarından almıştı. Anneleri topladıkları fosilleri zengin turistlere satarak küçük bir dükkân işletirken, yamaçların dibinde buldukları fosillerle kıt kanaat geçiniyorlardı.

Yardım Eli Uzatan Önemli Bir Keşif

1811 yılının sonuna doğru, Joseph bir ihtiyozor kafatası buldu. Birkaç ay sonra da, 12 yaşındaki Mary Anning geri kalan iskeleti buldu. Bu çok önemli bir keşifti ve maddi sıkıntıdan tamamen kurtaramasa da, bunun için iyi bir para aldılar.

Joseph ve Mary’nin keşfi, ihtiyozorlarla ilgili yazılan ilk bilimsel makalenin temeli olarak kullanıldı ve 1814 yılında Everard Home tarafından basıldı. Ancak genç fosilcilerin bu makale hakkında hiçbir bilgisi olmadı. Bilim erkekler için bir aktivitedir ancak Joseph, Mary ve anneleri alt sınıf ticari satıcılardı. Bilimin beyefendileri, Anning ailesinin hakkının sadece ödeme olduğuna inandı. Mary’nin sonraki keşifleri de, bilimsel yazılarda doğrudan ona itimat etmemektedir. 1819’a kadar, Joseph ve Mary tarafından keşfedilen ihtiyozor, Londra’daki British Museum’da sergilenmekteydi.

Açlıktan Kurtarıldılar

1816 yıllarında, Joseph bir döşemeciyle çıraklık eğitimine başladı. Sonrasında Mary Anning, iş hayatında daha önde gelen bir üne sahip oldu. Ancak bu, tutarsız bir yaşam biçimiydi. Eğer keşifler birkaç aylığına durulursa, aile açlık çekiyordu.

1820’ye gelindiğinde, Mary neredeyse bir yıl boyunca önemli bir şey bulamamıştı. Aile, kirayı ödeyebilmek için mobilyalarını satmaya başladı. Thomas Birch isimli yerli bir doğa bilimleri uzmanı ortaya çıktı ve Anning ailesine yardım etmeye karar verdi.

Birch, mükemmel bir fosil koleksiyonuna sahipti çünkü Anning ailesi en iyi modelleri ona satmıştı. Birch, Londra’da en yüksek fiyata satabileceğini düşündüğü açık arttırmada sattı. Kazandığı parayı Anningleri finansal olarak güvence altına almada kullandı. Lyme Regis’in dedikoducularına göre Birch, o zamanda 21 yaşında olan Mary Anning’den hoşlanıyordu ancak bunun kanıtı yoktu, büyük ihtimalle de bu yaptığı bildiğimiz cömertlik eylemiydi.

Tehlikeli Çalışma

Jurassic Coast’taki en iyi fosilleri bulmak tehlikeli bir işti. Mary Anning’in, yamaçtan düşmekte olan kayalıklar arasında fosil araması gerekiyordu. Bir kayanın düşüşü ardından diğerini de getiriyordu.

Düşen kayalar Mary’nin köpeğini öldürdü ve Mary’nin kendisi de ciddi yaralanmalardan, ölümlerden zar zor kaçtı. Her şeye rağmen Mary devam etti, hem fiziki hem de mental olarak güçlü bir kadındı. Arkadaşına şu sözleri yazmıştı:

“Belki sana sadık köpeğimin ölümüne ne kadar çok üzüldüğümü söylesem bana güleceksin, kayalık üzerine düştü ve ben gözlerimi kapatamadan önce oracıkta öldü ve ayağıma yakındı ama aynı zamanda benim ve aynı kadere sahip olabileceğim ihtimale de yakındı.”

Mary Anning’in Keşifleri

Bilgi ve Becerileri

Mary, fosil aramaya ek olarak, işine karşı daha bilimsel yaklaşmak için anatomi çalışıp bilimsel makaleler okumaya başlamıştı. Yazılarda kullanılan dil, çok az eğitim almış bir kadın için zordu. Ancak, Mary büyük bir gayretle çalıştı ve bilim dünyasının dilini öğrendi. Aynı zamanda Fransızcada da ilerliyordu, böylece ünlü doğa bilimci ve paleontolojist Georgs Cuvier’in çalışmalarını okuyabildi.

Mary aynı zamanda doğa bilimcilerinin gözlemlerinden nasıl çıkarım yaptıklarını, müzelerin fosil modelleri sergisi için nasıl hazırlandığını öğrendi ve hassas bir iş olan kayalıklardan fosilleşmiş kemikleri ayırmada uzman oldu, sonrasında da kalıntıları yeniden imar etmede uzman oldu.

Paleontolojinin Doğuşu

1821 yılında, bir şeyler iyiye gitmeye başladı. Anning 5 ila 20 fit uzunluğunda 3 adet fosilleşmiş ihtiyozor iskeleti buldu. Fosillerden yararlanarak dünyanın doğa tarihini ortaya çıkarmak için yeni bilimin önde gelen ismi olarak çalışıyordu. 1822 yılında, Henri de Blainville bu yeni alana paleontoloji ismini verdi.

Artist ve fosil koleksiyoncusu olan George Cumberland, 1825 yılının Ocak ayında Mary’nin bulduğu 5 fitlik ihtiyozor için şu sözleri söyledi: “Türün en iyi örneği olan bir ihtiyozor fosili Avrupa’da bulundu… Bunu tamamen Anning isimli genç kadın fosilcimizin gayretli çabasına ve tehlikeli işine borçluyuz. Tüm ihtiyozor fosillerin en iyi örneklerinin koleksiyonlarını ona borçluyuz.”

Plesiosaurus

1823 yılının aralık ayında, 24 yaşındaki Mary ilk kez soyu tükenmiş bir deniz canlısı olan Plesiosaurus’un tüm iskeletini buldu. Bu inanılmaz bir keşifti. O kadar etkileyiciydi ki birçok bilim insanı böyle bir canlının varlığını reddetti. Anning’e, Fransızca öğrenmesinde yardım eden Georges Cuvier bunun sahte olduğu fikrini duyurdu. Bu minik kafanın böyle bir beden için fazla küçük olduğunu söyledi.

Londra Jeoloji Topluluğu’nda o zamana kadar görülenden daha fazla seyirci, bu canlı hakkında bir şeyler öğrenmek için toplandı. Cuvier, fosilleşmiş canlıyı gördükten sonra “Şu zamana kadar keşfedilen en etkileyici varlık” demiştir.

Plesiosaurus’un keşfi Anning ismini üne kavuşturmuştur. İnsanlar çok uzak yerlerden sırf Mary ile tanışmak için gelmişler.

Keşifler İçin Güzel Bir Yıl (1828)

1828 yılında da Mary Anning çok büyük keşifler yapmıştır.

Mürekkep Torbası

İlk olarak Belemnoid fosillerinin mürekkep torbası vardı. Belemnoid, suya mürekkep fışkırtabilen on kollu bir yaratıktı. Bu yönüyle şu anki supya ve mürekkep balığına benziyordu. Onların mürekkep torbasına sahip olma ve mürekkebi fışkırtma bilgisi Mary tarafından keşfedildi.

Olağan dışında olarak da, Anning kesedeki mürekkebin fosilleşme esnasında hayatta kaldığını ve dolma kalemler içinde hala kullanılabileceğini keşfetti. Bu, Lyme Regis’e olan eski doğa harikasını görmek için gelen insanların ziyaret sayısını artırdı. Kasabadaki sanatçılar, bölgedeki bulunan fosillerin resmini çizmek için Belemnoid mürekkebini kullandı.

Fosilleşmiş Dışkı

Anning 1824 yılında fossilleşmiş hayvan dışkısı örnekleri buldu ancak ne bulduğuna dair hiçbir fikri yoktu. 1828 yılında da ihtiyozorların karın bölgesinde bunlardan daha fazlasını buldu. Bazılarını açınca, kemik ve balık pulu buldu ve fosilleşmiş dışkıyı elinde tuttuğu çıkarımını yaptı. Fosilleşmiş dışkının içindekileri incelemek, bilim insanlarına yüz milyonlarca yıl önceki hayvanların beslenme düzenine bir pencere açmıştı.

Uçan Sürüngen

Anning’in bir sonraki keşfi ününü daha da artırmıştır, hatta ziyaretçileri de onu görmek için Lyme Regis’e getirmiştir.

1828 yılında, Almanya dışında ilk kez keşfeden kişi olarak uçan sürüngen olan Teruzor’u bulmuştur. Onun bu keşfi, şu zamana kadarki ilk Dimorphodon cinsli bir keşif olmuştur.

Büyük Keşiflerin Devamı (1829)

Daha İyi Bir Pleziyozor

Anning 1829 yılında, 1823 yılında bulduğu asıl keşfinden daha eksiksiz ikinci bir pleziyozor buldu.

Bir Balık Fosili- Squaloraja

Soyu tükenmiş bir balık olan ve yarı köpek balığı yarı vatoz gibi görünen Squaloraja’nın keşfi çok ilginç olduğunu ortaya koydu. Charles Darwin ve Alfred Russel Wallace’ın doğal seçilim yoluyla evrim teorisi neredeyse 30 yıl sonrasına dayanıyordu ve bilim insanları hala fosillerin onlara doğa tarihiyle ilgili ne söylediğini anlamaya çalışıyordu.

Plesiosaurus Macrocephalus (1830)

1830 yılında, Mary Anning o zamana kadarki en eksiksiz ve en güzel fosilleşmiş varlık olan Plesiosaurus Macrocephalus’u buldu. Fosilin organik olmayan bir kopyası, Paris’teki Fransız Ulusal Doğa Tarihi Müzesi’nde sergilenmektedir.

Evrime İşaret Eden Duria Antiquior

1830 yılında, jeolog Henry De la Beche, Mary Anning’in keşiflerine dayanarak tarih öncesi hayatın ilk popüler resmini çizdi. Resmin baskılarından elde edilen kazanç Anning ailesine bağışlandı. De la Beche’nin çizimleri, uzak geçmişteki hayatın nasıl göründüğünü sıradan insanların kafasında canlandırarak halkın hayal gücüne hükmetti.

Resim, hayvanların modern dünyanın bilinen hayvanlarından çok daha farklı olan dünyasını gösterdi. Dünya’da yaşayan türlerin yok olmasına ve yerini yeni türlerin almasına neden olabilecek süreçler hakkında çok daha fazla insanı düşünmeye teşvik etti.

Dünya Kaç Yaşında?

Mary Anning Hristiyan dinine sadıktı ve James Ussher’ın tamamıyla yorumladığı incile inanan insanların olduğu ve Ussher’ın dünyanın milattan önce 4004 yılında yaratıldığı sonucunu çıkardığı bir zamanda yaşıyordu. Ayrıca birçok insan, evrendeki her şeyin bir hafta içerisinde yaratıldığına inanıyordu.

Anning 1833 yılında, farklı yeryüzü tabakalarında bulduğu fosillerin farklı çağlar boyunca yaratılan ve yaşayan hayvanları gösterdiğini din adamı Henry Rawlins ve oğlu Frank’e anlatmıştı. Daha sonra, onay vermeyen din adamı Rawlins bu konuyu Frankle daha fazla tartışmayı reddetti.

Anning’in muhalif bir kilisede yetişmesi, dünya tarihine karşı çok yönlü görüş alabilmesine yardım etti.

Ussher’ın kelimesi kelimesine yorumladığı İncil’e inanmamasına rağmen, Anning tüm hayatı boyunca kiliseye bağlı biri olarak kaldı. İlk olarak Kongregasyonal Kilise’ye, sonrasında da İngiltere Kilisesi’ne para bağışladı. Çoğunlukla okuduğu kitap da İncil’di.

Bazı Kişisel Detaylar ve Son

Mary Anning hiçbir zaman evlenmedi ve çocuğu olmadı. Oldukça zor bir hayatı vardı.

1815 yılında, 14 yaşındaki Anning sahilde fosil ararken, genç bir kadının cansız bedenini buldu. Denize açılan bir geminin batmasıyla ölen 100 insandan biriydi. Cansız beden kiliseye götürüldü. Anning’in bu keşfi onu derinden etkilemişti. Her gün kiliseyi ziyarete gidiyordu ve bedenin yakınları mezara sahip çıkana kadar, her ziyaretinde taze bir çiçek fidanı dikiyordu.

1837 yılında Alman doğa bilimci ve kâşif Ludwig Leichhardt, Mary ile tanıştı ve düşüncelerini şu şekilde kayda geçirdi:

“Paleontoloji prensesi Mary Anning hanımla tanışma zevkini yaşadık. 28 yaşında güçlü, enerjik bir kızdı, bronz tenli ve erkeksi bir ifadeye sahipti. Her sabah ve her fırtınalı deniz sonrası, yürüyüşe çıkar ve kaya düşmesinden veya dalga hareketinden fosillerin gün ışığına çıkıp çıkmadığını görmek için Lias’ın yamaçlarına tırmanırdı.”

Leichhardt, Mary Anning’in yaşı konusunda 10 yıl yanılıyordu. Aslında Mary’yi ziyaret ettiğinde 38 yaşındaydı.

1 yıl sonra Britanya Bilimsel İlerleme Kurumu, Mary’e yıllık gelirden küçük bir gelir ödemeye başladı. Hiçbir bilimsel yazı yayınlamayan ticari bir fosil satıcısı olmasına rağmen, çalışmaları o kadar önemliydi ki kurum ona gelir sağlamanın daha uygun olacağını düşündü.

Ancak çalışmalarına ve keşiflerine rağmen, yine de yoksul kaldı. Bazı zamanlar yamaçların altında Mary ile fosil arayan varlıklı arkadaşı Anna Maria Pinney şu sözleri söyledi:

“Mary her zaman tanıdıklarına çok kibar ve iyi davranmıştır. Topladığı fosillerden gelen para ya tanıdıklarına ya da ihtiyacı olan kişilere gidiyordu.”

Ayrıca, Anna Maria Pinney, arkadaşının bilime katkılarında kendisinin hesaba katılmamış olmasından kaynaklanan hayal kırıklığından da şu şekilde bahsetmiştir:

“Mary, dünyanın onu kötü kullandığını ve umursamadığını söylüyor. Onun açıklamasına göre, bazı bilim insanları onun beynini kullandı ve avantajlarından hiçbirini elde etmediği halde Mary içeriğini hazırladığı eserleri yayınlayarak çok şey yaptı.”

Hayatının son yıllarında, Mary Anning 1845 yılında teşhis edilen meme kanserinden dolayı giderek hastalandı. Jeoloji Derneği üyeleri onun bu zor durumunu öğrendi ve tedavisi için ödeme yapan bir fon başlattılar.

Mary Anning’e ağrı kesici olarak lavdanom isimli uyuşturucu bir ilaç verildi. Karakteristik olarak, hastalığı hakkında şikâyet etmeyi reddederdi bu yüzden de Lyme Regis sakinleri ilacın etkilerini sarhoş olmakla karıştırdı. Anning’in son derece hasta olduğunun farkında değildiler.

Anning 47 yaşında, Lyme Regis’de meme kanserinden dolayı 9 Mart 1847 tarihinde hayatını kaybetti. Annign, Lyme Regis Parish Kilisesi’nin mezarlığına defnedildi. 3 yıl sonra, Jeoloji Topluluğu, kilisede bulunması için dini eylemleri tasvir eden büyük bir mozaik camı onun adına ithaf etti.

Mary Anning’in adı hiçbir zaman unutulmamıştı. Kızlara ve bilim insanı olmak isteyen sıradan insanlara her zaman bir öncü olmuştur.

Anning’in hayatı boyunca, İsviçreli paleontoloj Louis Agassiz, 1841’de Acrodus anningiae ve 1844’de Belenostomus anningiae isimli 2 tür balığa Mary’nin adını vererek onu onurlandırdı. Bu şekilde, 1834 yılında Lyme Regis’i ziyaret ettiğinde Mary’nin yardımlarına bir teşekkür armağan etmiş oldu.

Daha sonra, therapsid sürüngen cinsi Anningia, çift kabuklu yumuşakça cinsi Anningella, plesiosaur cinsi Anningasaura ve Ichthyosaurus anningae türlerinde Anning ismi kullanıldı.

2010 yılında, Kraliyet Topluluğu Mary Anning’i bilimin gelişimini en çok etkileyen on İngiliz kadından biri olarak takdim etti.

Kaynak: https://www.famousscientists.org/mary-anning/

Görsel Kaynak: https://supercurioso.com/mary-anning/

Editör: Berfin Sucu