İyi Huylu Tekrarlayan İntrahepatik Kolestaz

İçindekiler

Tanım

İyi huylu tekrarlayan intrahepatik kolestaz,kolestaz olarak adlandırılan karaciğer (Görsel 1) fonksiyon bozukluğunun vakalarıyla karakterize edilir. Bu vakaların sürecinde, karaciğer hücrelerinin safra olarak adlandırılan mide sıvısını salgılama yeteneklerinde azalma görülür. Çünkü safra salgılamayla alakalı problemler karaciğerde ortaya çıkar ve bu duruma intrahepatik kolestaz denir. Kolestaz atakları haftalardan aylara kadar sürebilir, genellikle herhangi bir semptomun bulunmadığı ataklar arasındaki süre ise haftalardan yıllara değişiklik gösterebilir.

Genellikle kolestazın ilk atağı ergenlik döneminde veya 20’li yaşlarda görülür. Bu hastalıkta tipik olarak, bir atak şiddetli kaşıntı (pruritu) ve devamında ciltte ve birkaç hafta sonra gözlerin beyazında sarılığın oluşmasıdır (Sarılık). Bu atakların sürecinde ortaya çıkan genel diğer işaret ve semptomların arasında belirsiz bir rahatsızlık hissi (kırgınlık), sinirlilik, bulantı, kusma ve iştahsızlık sayılabilir. BRIC’in en bilinen özelliği yüzde aşırı yağ birikmesiyle sonuçlanan vücuttaki yağların yeterince emilmemesidir. Yağın az emilmesinden ve iştahsızlıktan dolayı, etkilenen bireyler kolestaz sürecinde sıklıkla kilo kaybına uğrarlar.

BRIC sendromu, hastalığın genetik sebebine bağlı olarak BRIC1 ve BRIC2 olarak ikiye ayrılmaktadır. Fakat bu sendromun işaret ve semptomları her iki tipte de aynıdır.

Bu duruma iyi huylu denir çünkü karaciğerde kalıcı bir hasara neden olmaz. Ancak, karaciğerdeki fonksiyon bozukluğundaki ataklar, bazen çok şiddetli hale gelebilir ve sonucunda progresif ailesel intrahepatik kolestaz olarak bilinen kalıcı karaciğer hastalığına (PFIC) dönüşebilir. BRIC ve PFIC bazen değişken şiddette bir dizi intrahepatik kolestaz hastalığının bir parçası olarak kabul edilir.

Sıklık

BRIC nadir bir hastalıktır. Her ne kadar hastalığın yaygınlığı bilinmese de dünya üzerinde 50 000 ila 100 000 insanda bir görülen PFIC hastalığından daha nadir görülür.

Nedenler

ATP8B1 genindeki mutasyon BRIC1 sendromuna neden olurken, ABCB11 genindeki mutasyonlar BRIC2 sendromuna neden olur. Bu genler yağların parçalanmasına yardımcı olan safra sıvısının karaciğer tarafından üretilmesiyle ilişkilidir. ATP8B1 geni karaciğer hücrelerinin hücre zarında lipit olarak adlandırılan bazı yağların dağıtımını kontrol etmeye yardımcı olan bir proteinin üretilmesi için talimatlar sağlar. Proteinin bu fonksiyonu muhtemelen safra bileşeni olan safra asitlerinin dengesinin korunmasında rol oynar. Safra homeostazisi olarak bilinen bu süreç, safranın normal salınımı için ve karaciğer hücrelerinin normal bir şekilde fonksiyon göstermesi için kritiktir. Mekanizma henüz tam olarak anlaşılmadıysa da ATP8B1 genindeki mutasyonlar karaciğer hücrelerinde safra asidinin birikmesine neden olmaktadır. Safra asitlerindeki dengesizlik BRIC1 sendromunun işaret ve semptomlarına yol açmaktadır.

ABCB11 geni karaciğerde bulunan ve safra tuzunun karaciğer hücrelerinden atılımını sağlayan bir proteinin (BSEP) üretilmesi için talimatlar sağlar. ABCB11 genindeki mutasyonlar BSEP fonksiyonunda azalmaya yol açar. Fonksiyondaki azalma ise BRIC2’ye ait sendroma yol açan safra tuzu salınımının azalmasına yol açmaktadır.

BRIC ataklarını tetikleyen faktörler henüz bilinmemektedir.

BRIC sendromuna sahip bazı bireylerde ATP8B ve ABCB11 genlerinde mutasyon görülmemektedir. Fakat bu bireylerde bu hastalığın ortaya çıkma sebebi henüz bilinmemektedir.

Kalıtım Karakteri

BRIC’in her iki tipi de otozomal çekinik bir modelde (Görsel 2) kalıtılır. Yani her iki hücrede genin iki kopyası da mutasyona uğramıştır. Otozomal resesiflik durumunu taşıyan bireyin ebeveynlerinde genlerden sadece bir kopyası mutasyona uğramıştır. Fakat bu durumda olan ebeveynler sendromun işaret ve semptomlarını taşımazlar.

BRIC’e sahip bazı bireylerin ailelerinin geçmişinde bu hastalık yoktur. Bu vakalar, gebe kaldıktan sonra vücut hücrelerinde ortaya çıkan ve kalıtsal olmayan ATP8B1 veya ABCB11 genindeki mutasyonlardan kaynaklanmaktadır.