CACT Eksikliği

İçindekiler

Tanım

CACT eksikliği, yani karnitin-asilkarnitin translokaz eksikliği, özellikle yiyeceksiz geçen dönemlerde, vücudun enerji tüketmek için belirli yağları kullanmasını önleyen bir durumdur. Bu hastalığın belirti ve semptomları genellikle doğumdan kısa süre sonra başlar ve solunum problemleri, nöbetler ve düzensiz kalp atışı (aritmi) içerebilir. Etkilenen bireyler tipik olarak düşük kan şekeri (hipoglisemi) ve yağların parçalanması sırasında üretilen ve enerji için kullanılan düşük keton seviyesine sahiptir. Birlikte bu belirtilere hipoketotik hipoglisemi denir. CACT eksikliği olan kişilerde aynı zamanda genellikle kanda aşırı amonyak (hiperamonyemi), genişlemiş karaciğer (hepatomegali) ve zayıf kalp kası (kardiyomiyopati) bulunur.

CACT eksikliği olan birçok bebek, yeni doğan döneminden sağ çıkamaz. Etkilenen bazı bireyler durumun daha az şiddetli bir şekline sahiptir ve çocukluk dönemine kadar belirti ve semptom göstermezler. Bu kişiler karaciğer yetmezliği, sinir sistemi hasarı, koma ve ani ölüm riski taşır.

Sıklık

CACT eksikliği çok nadirdir; en az 30 vaka bildirilmiştir.

Nedenler

SLC25A20 genindeki mutasyonlar, CACT eksikliğine neden olur. Bu gen, karnitin-asilkarnitin translokaz (CACT) olarak adlandırılan proteinin yapımı için emir verir. Bu protein, yağları parçalayan ve enerjiye dönüştüren çok adımlı bir işlem olan yağ asidi oksidasyonu için gereklidir. Yağ asidi oksidasyonu, hücrelerde enerji üreten merkezler olan mitokondriler içinde gerçekleşir. Uzun zincirli yağ asidi adı verilen bir grup yağ asidinin mitokondriye girebilmek için, öncelikle karnitin olarak bilinen bir maddeye bağlanmaları gerekir. Yağ asitleri karnitin ile birleştirildiğinde, CACT proteini onları mitokondriye taşır. Yağ asitleri kalp ve kaslar için ana enerji kaynağıdır. Perhiz dönemlerinde yağ asitleri, karaciğer ve diğer dokular için de önemli bir enerji kaynağı haline gelir.

Ancak SLC25A20 genindeki mutasyonlar, CACT proteininin yapısını her ne kadar farklı şekillerde değiştirse de, hepsi taşıyıcının eksikliğine yol açar. Yeterli çalışan CACT proteini olmadan, uzun zincirli yağ asitleri mitokondriye taşınamaz. Sonuç olarak, bu yağ asitleri enerjiye dönüştürülmez. Düşük enerji üretimi CACT eksikliğinin, hipoketotik hipoglisemi gibi, bazı özelliklerine yol açabilir. Yağ asitleri ve uzun zincirli asilkarnitinler, yani hala karnitine bağlı yağ asitleri, hücrelerde birikebilir ve karaciğere, kalbe ve kaslara zarar verebilir. Bu anormal birikim, hastalığın diğer belirti ve semptomlarına neden olur.

Kalıtım Modeli

Bu durum, otozomal çekinik karakter ile kalıtılır. Yani her hücrede, genin iki kopyası da mutasyonlara sahiptir. Otozomal çekinik hastalığı olan bir bireyin ebeveynlerinin her biri mutasyona uğramış genin bir kopyasını taşır, ancak genellikle durumun belirtileri ve semptomlarını göstermezler.