Angelman Sendromu

İçindekiler

Tanım

Angelman sendromu öncelikli olarak sinir sistemini etkileyen karmaşık bir genetik bozukluktur. Hastalığın tipik belirtileri arasında gelişim gecikmesi, zihinsel engellilik, konuşmada ağır bozukluklar ve hareket ve dengede problemler (ataksi) vardır. Çoğu etkilenen çocukta ayrıca tekrarlayan nöbetler (epilepsi) ve küçük baş boyutu (mikrosefali) de vardır. Gelişmede gecikme 6 ila 12 ay arasında fark edilebilir hale gelir ve diğer yaygın işaret ve semptomlar genelde erken çocukluk döneminde ortaya çıkar.

Görsel: Angelman sendromlu bireylerin fiziki görünüşü

Angelman sendromu olan çocuklar, sık gülümseme, gülme ve el çırpma hareketleri ile tipik olarak mutlu ve heyecanlı bir tavıra sahiptir. Hiperaktivite, kısa dikkat süresi ve suya hayranlık yaygındır. Çoğu etkilenen çocuk ayrıca uyumada güçlük çeker ve normalden daha az uykuya ihtiyaç duyar.

Yaş arttıkça, Angelman sendromu olan bireyler daha az heyecanlı hale gelir ve uyku problemleri ilerlemeye yatkındır. Ancak etkilenen bireyler hayatları boyunca zihinsel engelliliğe, ağır konuşma bozukluklarına, ve nöbetlere maruz kalmaya devam eder. Angelman sendromlu yetişkinlerin kaba olarak tasvir edilebilecek ayırt edici yüz hatları vardır. Diğer yaygın özellikler arasında açık saç rengiyle olağan dışı açık ten rengi ve omuriliğin anormal yan eğriliği (skolyoz) vardır. Bu hastalığa sahip bireylerin tahmini yaşam süresi normale yakındır.

Sıklık

Angelman sendromu tahmini 12000 ila 20000 kişiden 1’ini etkiler.

Nedenler

Angelman sendromunun çoğu tipik belirtisi UBE3A denilen gende işlev kaybından kaynaklanır. Bireyler normalde kalıtımla her ebeveynden UBE3A geninin bir kopyasını kazanır. Vücudun çoğu dokusunda bu genin iki kopyası da açıktır (aktiftir). Ancak beynin bazı bölgelerinde yalnızca bireyin annesinden kalıtılan kopya (maternal kopya) aktiftir. Bu ebeveyne özgü gen aktivasyonu genomik baskı adı verilen bir olgudan kaynaklanır. Eğer UBE3A geninin maternal kopyası kromozomal değişiklikler veya gen mutasyonu nedeniyle kaybedilirse birey beynin bazı kısımlarında genin aktif kopyasına sahip olamaz.

Birçok farklı genetik mekanizma UBE3A geninin maternal kopyasını inaktive edebilir veya silebilir. Angelman sendromunun çoğu durumu (yaklaşık yüzde 70) maternal kromozom 15’in bu geni içerek bölgesinin silinmesi sonucu ortaya çıkar. Diğer durumlarda (yaklaşık yüzde 11), Angelman sendromu UBE3A geninin maternal kopyasında gerçekleşen bir mutasyondan kaynaklanır.

Durumların küçük bir yüzdesinde Angelman sendromu bireyin her bireyden birer kopya almak yerine kromozom 15’in iki kopyasını da babadan (paternal kopya) alması sonucu ortaya çıkar. Bu olgu paternal uniparental dizomidir. Angelman sendromu nadiren translokasyon denilen bir kromozomal yeniden düzenlemeden veya UBE3A geninin aktivasyonunu etkileyen DNA’nın başka bir bölgesinde gerçekleşen mutasyon ya da arızadan kaynaklanabilir. Bu genetik değişiklikler UBE3A genini veya kromozom 15’teki diğer genleri anormal olarak kapatabilir (inaktive edebilir).

Etkilenen bireylerin yüzde 10 ila 15’inde Angelman sendromunun nedeni tam olarak bilinmez. Bu durumlarda diğer gen veya kromozomları etkileyen değişiklikler hastalığın oluşumunu etkileyebilir.

Angelman sendromu olan bazı bireylerde OCA2 geninin kaybı açık ten ve saç rengi ile ilişkilendirilir. OCA2 geni kromozom 15’te bu hastalığa sahip kişilerde silinen bölgede yer alır. Ancak OCA2 geninin kaybı Angelman sendromunun diğer belirtilerine yol açmaz. Bu genden üretilen protein saç, ten ve gözlerin renklendirilmesine (pigmentasyonuna) karar vermede yardımcı olur.

Kalıtım Modeli

Angelman sendromunun çoğu durumu, özellikle maternal kromozom 15’te gerçekleşen delesyondan veya paternal uniparental dizomiden kaynaklanan durumlar, kalıtılmamıştır. Bu genetik değişiklikler üreme hücrelerinin (yumurta ve sperm) oluşumu sırasında veya erken embriyonik gelişim sırasında rastgele gerçekleşir. Tipik olarak etkilenen bireylerin aile geçmişlerinde sendroma rastlanmaz.

Nadiren, Angelman sendromuna neden olan bir genetik değişiklik kalıtılabilir. Örneğin, UBE3A genindeki veya DNA’nın aktivasyonu etkileyen yakın bir bölgesindeki mutasyon nesilden nesile aktarılabilir.