Alport Sendromu

Tanım

Alport sendromu; böbrek hastalığı, işitme kaybı ve göz anormallikleri ile karakterize genetik bir hastalıktır. Alport sendromu olan kişiler, ilerleyici böbrek fonksiyon kaybı yaşarlar. Etkilenen bireylerin hemen hemen hepsinin idrarlarında kan vardır (hematüri). Bu, böbreklerin anormal işleyişini gösterir. Ayrıca Alport sendromlu birçok kişinin idrarında, yüksek protein seviyeleri (proteinüri) gelişir. Böbrekler, bu durum ilerledikçe işlevsizleşir. Böylelikle son evrede böbrek hastalığı (ESRD) ortaya çıkar. Alport sendromlu kişiler sıklıkla geç çocukluk veya erken ergenlik döneminde iç kulak anormalliklerinden kaynaklanan sensorinöral işitme kaybı gelişir.

Ayrıca etkilenen bireylerde, gözde şekilsiz mercek (anterior lentikonus) ve gözün arkasında ışığa duyarlı dokuda (retina) anormal renklenme olabilir. Bu göz anormallikleri nadiren görme kaybına neden olur. 

Önemli işitme kaybı, göz anormallikleri ve ilerleyen böbrek hastalığı, Alport sendromu olan erkeklerde, hastalıktan etkilenen kadınlardan daha yaygındır.

Sıklık

Alport sendromu yaklaşık 50.000 yenidoğandan 1’inde görülür.

Nedenler

COL4A3, COL4A4 ve COL4A5 genlerindeki mutasyonlar Alport sendromuna neden olur. Bu genlerin her biri, tip IV kollajen adı verilen bir proteinin bir bileşenini yapmak için talimatlar verir. Bu protein böbreklerde, özellikle glomerül adı verilen yapılarda önemli bir rol oynar.

Glomerüller; su ve atık ürünleri kandan atan ve idrar üreten özel kan damar kümeleridir. Bu genlerdeki mutasyonlar glomerüllerde tip IV kollajenin anormalliklerine neden olur. Bu da böbreklerin kanı düzgün bir şekilde filtrelemesini önler ve kan; proteinin idrar içine geçmesine izin verir. Böbreklerde kademeli olarak yara oluşur ve sonunda Alport sendromlu birçok insanda böbrek yetmezliğine yol açar.

Tip IV kollajen; iç kulak yapılarının, özellikle de ses dalgalarını beyin için sinir uyarılarına dönüştüren Corti organının önemli bir bileşenidir. Tip IV kollajendeki değişiklikler sıklıkla işitme kaybına neden olabilecek anormal iç kulak fonksiyonlarına neden olur. Gözde, bu protein merceğin şeklini ve retinanın normal rengini korumak için önemlidir. Tip IV kollajenini bozan mutasyonlar, şekilsiz lenslere ve anormal renkte bir retinaya neden olabilir.

Kalıtım Modeli

Alport sendromu, farklı kalıtım modellerine sahip olabilir. Vakaların yaklaşık %80’ine COL4A5 genindeki mutasyonlar neden olur. Ve X’e bağlı bir düzende kalıtsaldır. Bu gen, iki cinsiyet kromozomundan biri olan X kromozomunda bulunur. Erkeklerde (sadece bir X kromozomu vardır), her hücrede COL4A5 geninin değiştirilmiş bir kopyası böbrek yetmezliğine ve hastalığın diğer ciddi semptomlarına neden olmak için yeterlidir. Kadınlarda (iki X kromozomu vardır), COL4A5 geninin bir kopyasındaki bir mutasyon genellikle sadece hematüri ile sonuçlanır. Ancak bazı kadınlar daha ciddi semptomlar yaşar. X’e bağlı kalıtımın bir özelliği, babaların X’e bağlı özellikleri oğullarına geçirememeleridir. 

Vakaların yaklaşık %15’inde, Alport sendromu COL4A3 veya COL4A4 geninin her iki kopyasındaki mutasyonlardan kaynaklanır ve otozomal resesif modelde kalıtsaldır. Bu hastalığın otozomal resesif formu olan bir bireyin ebeveynlerinin her biri mutasyona uğramış genin bir kopyasına sahiptir ve taşıyıcı olarak adlandırılır. Bazı taşıyıcılar etkilenmez ve diğerleri hematüri ile karakterize edilen ince bazal membran nefropatisi adı verilen daha az ciddi bir hastalık geliştirir.

Alport sendromu, vakaların yaklaşık %5’inde otozomal dominant kalıtım gösterir. Bu Alport sendromu formuna sahip insanlar, her hücrede COL4A3 veya COL4A4 geninde bir mutasyona sahiptir. COL4A3 veya COL4A4 geninde bir mutasyonu olan bazı bireylerin otozomal dominant Alport sendromuna sahip olmasının ve diğerlerinin ince bazal membran nefropatisine sahip olmasının nedeni belirsizliğini koruyor. 

Bu Hastalığın Diğer İsimleri

• Konjenital kalıtsal hematüri
• Hematüri-nefropati-sağırlık sendromu
• Hematürik kalıtsal nefrit
• Hemorajik ailesel nefrit
• Hemorajik kalıtsal nefrit
• Kalıtsal ailesel konjenital hemorajik nefrit
• Kalıtsal hematüri sendromu
• Kalıtsal interstisyel piyelonefrit
• Kalıtsal nefrit

Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/condition/alport-syndrome

Editör: Hazal Kalsın DEMİR