X'e Bağlı Konjenital Durağan Gece Körlüğü

İçindekiler

Tanım

X’e bağlı konjenital durağan gece körlüğü, gözün arkasındaki ışığı ve rengi algılayan özel doku olan retinanın bir hastalığıdır. Bu hastalığa sahip insanlar sıklıkla, düşük ışıkta görme güçlüğü (gece körlüğü) yaşarlar. Ayrıca görüşlerinde keskinlik kaybı, şiddetli yakını görememe (yüksek miyopi), gözlerin istemsiz hareketleri (nistagmus) ve aynı yöne bakmayan gözler (şaşılık) dahil başka problemler de vardır. Renk görüşü sıklıkla bu hastalıktan etkilenmez.

Bu hastalıkla bağlantılı görme problemleri konjenitaldir. Yani bunlar doğumdan beri vardır. Zamanla sabit (durağan) kalma eğilimindedirler.

Araştırmacılar başlıca iki tane X’e bağlı konjenital durağan gece körlüğü türü tanımlamışlardır. Bunlar tam form ve eksik formdur. Türler çok benzer belirti ve semptomlara sahiptir. Fakat tam forma sahip herkes gece körlüğüne sahipken, eksik forma sahip olan herkes gece körlüğüne sahip değildir. Bu tipler genetik nedenleri ve retinanın işlevini ölçen elektroretinogram adı verilen bir testin sonuçları ile ayırt edilir.

Sıklık

Hastalığın yaygınlığı bilinmemektedir. Hollanda-Alman Mennonit kökenli insanlarda daha yaygın gibi görünmektedir. Fakat, bu hastalık bir çok farklı etnik kökene sahip ailelerde rapor edilmiştir. Eksik form, tam forma göre daha yaygındır.

Nedenler

NYX ve CACNA1F genlerindeki mutasyonlar sırasıyla X’e bağlı konjenital durağan gece körlüğünün tam ve eksik formlarına neden olmaktadır. Bu genlerden üretilen proteinler retinada çok önemli rollerde görev alır.

Retinada, NYX ve CACNA1F proteinleri, fotoreseptörler adı verilen ışık tespit eden hücrelerin yüzeyinde bulunur. Retina iki tür fotoreseptör hücresi içerir: çubuklar ve koniler. Çubuklar düşük ışıkta görebilmek için gereklidir. Koniler, renk görme dahil parlak ışıkta görebilmek için gereklidir. NYX ve CACNA1F proteinleri, görsel sinyallerin çubuklar ve konilerden bipolar (iki kutuplu) hücreler adı verilen diğer retina hücrelerine iletilmesini sağlar, bu da görsel bilginin gözlerden beyine iletilmesinde önemli bir adımdır.

NYX ve CACNA1F genindeki mutasyonlar, fotoreseptörler ve retinal bipolar hücreler arasındaki görsel sinyallerin iletimini bozar ve bu da görüşü bozar. X’e bağlı konjenital durağan gece körlüğünün tam formuna sahip insanlarda (NYX mutasyonlarının sonucu), çubukların işlevi ciddi şekilde bozulurken, konilerin işlevi sadece hafifçe etkilenir. Hastalığın eksik formuna sahip olan kişilerde (CACNA1F mutasyonlarının sonucu), çubuklar ve konilerin her ikisi de etkilenir ancak ışığı tespit etme kabiliyetini korurlar.

Kalıtım Modeli

Bu hastalık X’e bağlı resesif modelde kalıtılır. NYX ve CACNA1F genleri iki cinsiyet kromozomundan biri olan X kromozomunda bulunur. Erkeklerde (sadece bir X kromozomları vardır), her hücredeki genin değiştirilmiş bir kopyası, hastalığa neden olmak için yeterlidir. Kadınlarda (iki tane X kromozomları vardır), genin her iki kopyasında da olan bir mutasyonhastalığa neden olur. Çünkü kadınların bu genin iki değiştirilmiş kopyasına sahip olması muhtemel olmadığından, erkekler X’e bağlı resesif hastalıklardan kadınlardan çok daha sık etkilenir. Babalardan oğullarına X’e bağlı özelliklerin geçememesi X’e bağlı kalıtımın karakteristik bir özelliğidir.

X’e bağlı resesif kalıtımda, her hücrede genin değiştirilmiş bir kopyasına sahip olan bir kadın taşıyıcı olarak adlandırılır. Bir NYX veya CACNA1F mutasyonunun taşıyıcıları mutasyona uğramış geni aktarabilir, ancak çoğu X’e bağlı konjenital durağan gece körlüğü ile ilişkili görme problemlerinden herhangi birini geliştirmez. Buna rağmen, taşıyıcılar elektoretinogram ile tespit edilebilen retinal değişikliklere sahip olabilirler.