in

HavalıHavalı Sevgi DoluSevgi Dolu ÇalışkanÇalışkan

X’e Bağlı Adrenolökodistrofi

X’e Bağlı Adrenolökodistrofi; Tanım,Sıklık,Nedenleri ve Kalıtım Modeli

İçindekiler

Tanım

X’e bağlı Adrenolökodistrofi, başlıca erkeklerde görülen genetik bir hastalıktır. Esas olarak, sinir sistemini ve böbreklerin üzerinde bulunan küçük bezler olan böbreküstü bezlerini etkiler. Bu hastalıkta, beyin ve omurilikteki sinirleri kaplayan yağ örtüleri (miyelin) sinirlerin beyne bilgi aktarma kabiliyetini azaltan bozunmaya (demiyelinizasyon) eğilimlidir. Ek olarak, adrenal bezlerin dış katmanına (adrenal korteks) zarar verilmesi, bazı hormonların yetersizliğine (adrenokortikal yetmezlik) neden olur. Adrenokortikal yetmezlik halsizliğe, kilo kaybına, deri değişikliklerine, kusmaya ve komaya neden olabilir.

Üç farklı X’e bağlı adrenolökodistrofi türü vardır: serebral çocuk çağı formu, adrenomiyelonöropati ve sadece Addison hastalığı olarak adlandırılan formu.

Serebral X’e bağlı adrenolökodistrofi formuna sahip çocuklar, genellikle 4-10 yaşları arasında başlayan öğrenme ve davranış problemlerini yaşarlar. Belirtilerin fazla kötüleşmesi nedeniyle bu çocuklar okuma, yazma, konuştuğunu anlama ve yazılı materyalleri kavramada zorluk çekebilirler. Serebral formun ek belirti ve semptomları arasında agresif davranış, görme problemleri, yutma zorluğu, zayıf koordinasyon ve bozulmuş adrenal bez fonksiyonu bulunur. Bu hastalığın ilerleyiş hızı değişkendir, ancak son derece hızlı olabilir ve bu da birkaç yıl içinde tamamen yetersizliğe yol açar. Bu tip bireylerin yaşam beklentisi, belirti ve semptomların şiddetine ve hastalığın ne kadar hızlı ilerlediğine bağlıdır. Serebral X’e bağlı adrenolökodistrofi formuna sahip kişiler genellikle semptomların başlamasından yalnızca birkaç yıl daha hayatta kalabilirler, ancak yoğun tıbbi destekle daha uzun süre hayatta kalabilirler.

Sıklık

X’e bağlı adrenolökodistrofi sıklığı dünya çapında 20.000 ila 50.000 birey arasında 1’dir. Bu durum tüm popülasyonlarda benzer bir sıklıkta meydana gelir.

Nedenler

ABCD1 genindeki mutasyonlar, X’e bağlı adrenolökodistrofiye neden olur. ABCD1 geni, çok uzun zincirli yağ asitleri (VLCFA’lar) olarak adlandırılan belirli yağ moleküllerinin peroksizomlara taşınmasında rol alan adrenolökodistrofi proteinini (ALDP) üretimi emrini verir. Peroksizomlar, VLCFA’lar dahil olmak üzere birçok molekül türünü yönlendiren hücrelerin içindeki küçük keselerdir.

ABCD1 gen mutasyonları, ALDP’nin eksikliğine neden olur. Bu protein eksik olduğunda, VLCFA’ların taşınması ve ardından parçalanması bozulmakta ve vücutta bu yağların anormal derecede yüksek seviyelerine neden olmaktadır. VLCFA birikimi adrenal korteks ve miyelin için toksik olabilir. Araştırma, VLCFA’ların birikmesinin beyinde, miyelinin parçalanmasına yol açabilecek inflamatuar bir tepkiye neden olduğunu göstermektedir. Bu dokuların yıkımı, X’e bağlı adrenolökodistrofinin belirti ve semptomlarına yol açar.

Kalıtım Modeli

X’e bağlı adrenolökodistrofi, X’e bağlı bir paternde kalıtsaldır. Bozukluğa neden olan mutasyona uğramış gen, her bir hücrede bulunan iki cinsiyet kromozomundan biri olan X kromozomunda bulunuyorsa, X ile bağlantılı bir durum olarak kabul edilir. Erkeklerde (sadece bir X kromozomu olan), her hücrede ABCD1 geninin değiştirilmiş bir kopyası X’e bağlı adrenolökodistrofiye neden olmak için yeterlidir. Dişiler, X kromozomunun iki kopyasına sahip olduklarından, her hücrede ABCD1 geninin değiştirilmiş bir kopyası genellikle X’e bağlı adrenolökodistrofinin herhangi bir özelliğine neden olmaz; Bununla birlikte, genin değiştirilmiş bir kopyası olan bazı kadınlarda, bu bozuklukla ilişkili sağlık sorunları vardır. X’e bağlı adrenolökodistrofinin belirti ve semptomları, kadınlarda erkeklerden daha ileri yaşlarda ortaya çıkma eğilimindedir. Etkilenen kadınlar genellikle adrenomiyelonöropati tipinin özelliklerini geliştirir.

Hastalığın Diğer İsimleri

  • Addison hastalığı ve serebral skleroz
  • Melanodermik lökodistrofi
  • Schilder-Addison Kompleksi
  • Schilder hastalığı
  • Siemerling-Creutzfeldt hastalığı
  • X-ALD

Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/condition/x-linked-adrenoleukodystrophy#genes

Görsel Kaynak:https://www.dreamstime.com/x-chromosome-low-poly-wireframe-illustration-genetic-code-technological-innovation-polygonal-space-connected-dots-polygon-image148817207

Editör: Elif Berfin KORGAN

Ne düşünüyorsunuz?

3 Points
+ Oy - Oy

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir