Taşıt Tutması

İçindekiler

Tanım

Taşıt tutması bazı hareketler dolayısı ile oluşan rahatsızlık hissi ile karakterize yaygın bir durumdur. Bu durumun genel semptomları baş dönmesi, ten renginde solgunluk (solukluk), terleme ve bunları takip eden mide bulantısı ile kusmadır. Bazı etkilenmiş bireyler baş ağrısı, hızlı soluklanma (hipervantilasyon), huzursuzluk ve uyuşukluk da yaşayabilir. Bu semptomlar birçok hareket çeşidi tarafından tetiklenebilir. Ancak özellikle araba, tren, uçak, otobüs ve gemi ile yapılan yolculuklar tarafından tetiklenir. Lunaparktaki aletlere binilmesi, kayak yapılması ve sanal gerçeklik ortamında bulunulması da taşıt tutmasına sebep olabilir.

Sıklık

Taşıt tutması çok yaygındır. Neredeyse her üç kişide birinin taşıt tutmasına elverişli olduğu düşünülmektedir. Fakat, neredeyse herkesi yeterince şiddetli harekete maruz kalması durumunda taşıt tutar.

Tam olarak anlaşılamayan sebeplerden dolayı bazı insanları diğerlerine göre daha sık taşıt tutar. Bu rahatsızlığa kadınlarda (özellikle menstrüasyon döneminde ve hamilelikte) erkeklere göre ve çocuklarda yetişkinlere göre daha sık rastlanır. Vestibular migren denen denge bozukluğu ile birlikte migren baş ağrısına sahip olan kişilerde bu rahatsızlıklara sahip olmayan kişilere göre daha fazla taşıt tutma riski vardır. Bazı etnik ve coğrafik gruplardaki insanlar taşıt tutmasına duyarlı olmaya daha meyillidir; mesela çalışmalar bu durumun Asyalılar arasında Avrupalılar arasında olduğundan daha çok tekrarlandığını ileri sürmektedir.

Nedenler

Taşıt tutmasının oluşumuna katkı sağlayan faktörler tam olarak bilinmemektedir, ama bu duruma olan duyarlılık kısmen genetik görünmektedir. Taşıt tutmasının oluşumunun, vücudun farklı yerlerinden gelen hareket sinyallerindeki uyumsuzluktan kaynaklanması olasıdır. Beyin, hareketleri iç kulaktan, gözlerden, kaslardan ve eklemlerden gelen sinyalleri birleştirerek algılar. Gözler beyne vücudun durgun olduğu sinyalini iletirken (hareket eden bir aracın içindekilere hareketsiz gelmesi gibi), iç kulak ve vücudun diğer kısımları harekette olduğunu iletirse çatışma oluşur. Araştırmacılar taşıt tutmasının semptomlarını tetikleyenin bu duyumsal çatışma olduğuna inanmaktadırlar. Baş dönmesi ve mide bulantısına sebep olabilecek duyumsal uyuşmazlıklardan kaynaklanan mekanizma ve buna bağlı semptomlar kesin değildir, ayrıca taşıt tutması için başka açıklamalar keşfedilmektedir.

Taşıt tutması gibi yaygın ve karmaşık durumlar sıklıkla poligeniktir, yani birçok gendeki varyasyonları kapsar. Fakat bu rahatsızlığa dahil olan spesifik genlerin çok azı bilinmektedir, çünkü bu genleri belirlemek için az sayıda çalışma tamamlanmıştır.

Bir çalışma, taşıt tutmasına duyarlılığı olan ve olmayan çok sayıda insandaki genetik varyasyonları karşılaştırmıştır. Araştırmacılar 35 ya da 35’e yakın, hastalık ile ilişkili olabilecek gende ortak genetik varyasyonlar bulmuştur. Bu genler vücutta çok çeşitli roller oynamaktadır: bazıları göz ve kulak gelişimine, diğerleri iç kulakta bulunan ve yerçekimi ile hareketi algılamaya yarayan küçük yapılar olan otolitlerin oluşumuna katılır. Diğer belirlenmiş genler, hücre-hücre iletişiminin sağlandığı yerler olan sinir hücrelerinin bağlantı yerlerinin gelişiminde ve fonksiyonunda ayrıca vücudun basit şeker glikozu ve kan şekeri seviyesinin düzenlenmesine yardım eden insülin hormonunu işlemesinde rol oynar. Spesifik genlerdeki varyasyonlar ile taşıt tutması duyarlılığının bağlantısını doğrulamak için ek araştırmalar gereklidir.

Kalıtım Modeli

Taşıt tutması aile içinde kümelenme eğiliminde olsa da net bir kalıtım modeline sahip değildir. Birinci derece yakınlarında (ebeveyn ve kardeşler) aşırı taşıt tutması duyarlılığı olan kişilerin kendilerinde de bu rahatsızlığın olması genel topluma nazaran daha muhtemeldir.