X Bağlantılı Sideroblastik Anemi

İçindekiler

Tanım

X bağlantılı sideroblastik anemi, kırmızı kan hücrelerinin (eritroblastlar: Alyuvar olgunlaşma aşamalarından hemositoblasttan sonra gelen en genç olgunlaşmamış alyuvar tipi-yun erythros; kırmızı; blastos; tomurcuk) gelişmesini ve kanda oksijen taşıyan proteinin yeterli hemoglobin (Görsel 1) yapmasını önleyen kalıtsal hastalıktır. X bağlantılı sideroblastik anemi olan kişiler normal (mikrositik)’den daha küçük olan ve hemoglobin eksikliği nedeniyle soluk (hipokromik) görünen olgun kırmızı kan hücrelerine sahip olur. Bu bozukluk aynı zamanda kırmızı kan hücrelerinde normalin dışında demir birikimine yol açar. Kemik iliğinde bulunan demir yüklü eritroblastlara halka sideroblastlar denir. Bu normalin dışındaki hücreler hastalığa adını verir.

X bağlantılı sideroblastik aneminin belirti ve semptomları, azalmış hemoglobin ve gereğinden fazla demir kombinasyonundan kaynaklanır. Semptomlar, hafif ile şiddetli arasında değişir ve çoğunlukla da erken erişkinlikte görülür. Ortak özellikler (Görsel 2) baş dönmesi, yorgunluk, hızlı kalp atışı, soluk cilt ile genişlemiş karaciğer ve dalak (hepatosplenomegali) dır. Zamanla fazla demir birikiminden kaynaklanan kalp hastalığı ve karaciğer hasarı gibi şiddetli sağlık problemleri bu organlarda görülmeye başlanır.

Sıklık

X bağlantılı sideroblastik anemi biçimi ender görülür. Yine de, hastalığın artan farkındalığı daha sık tanılara da yol açtığından araştırmacılar geçmişte düşündükleri kadar çok ender olmayabileceğine inanıyorlar.

Nedenler

ALAS2 genindeki mutasyonlar X bağlantılı sideroblastik anemiye neden olur. ALAS2 geni, kemik iliğinde heme (Görsel 3) (hemoglobin proteininin bir bileşeni) üretiminde kritik rol oynayan eritroid ALA-sentaz adı verilen enzimin üretim emrini verir.

ALAS2 mutasyonları, normal heme üretimini bozan ve eritroblastların yeterli hemoglobin yapmasını önleyen eritroid ALA-sentaz aktivitesini bozar. Eritroblastlara taşınan demirin neredeyse tamamı normalde heme (Hemoglobin molekülünün proteinsiz kısmı) içine dahil edildiğinden, heme azaltılmış üretimi aşırı demir birikimine (Görsel 4) yol açar bu hücrelerde. Ek olarak, vücut diyetten daha fazla demir emerek hemoglobin eksikliğini telafi etmeye çalışır. Bu fazla demir birikimi vücudun organlarına zarar verir. Düşük hemoglobin Seviyeleri ve vücudun organlarında ortaya çıkan demir birikimi, X bağlantılı sideroblastik aneminin karakteristik özelliklerine sebep olur.

ALAS2 genindeki bir mutasyonla birlikte başka bir gen, HFE genindeki mutasyonlara sahip olan insanlar daha şiddetli X’e bağlı sideroblastik anemi formu yaşayabilirler. Bu nadir durumda, bu iki mutasyonun kombine etkisi daha ciddi bir demir yüklemesine yol açabilir. Tek başına HFE genindeki mutasyonlar, demirin diyetten emilimini artırabilir ve başka bir demir aşırı yük bozukluğu türü olan hemokromatozise neden olabilir.

Kalıtım Modeli

Bu durum, X’e bağlı resesif bir modelde (Görsel 5) miras alınır. Bu durumla ilişkili gen, iki cinsiyet kromozomundan (Görsel 6) biri olan X kromozomunda bulunur. Erkeklerde (sadece bir X kromozomu olan), her hücredeki genin değiştirilmiş bir kopyası, duruma neden olmak için yeterlidir. Kadınlarda (iki X kromozomu olan), bozukluğa neden olmak için genin her iki kopyasında bir mutasyon meydana gelmelidir. Kadınların bu genin iki değiştirilmiş kopyasına sahip olması olası olmadığından, erkekler X’e bağlı resesif bozukluklardan kadınlardan çok daha sık etkilenirler. X’e bağlı kalıtımın bir özelliği, babaların X’e bağlı özelliklerini oğullarına geçirememesidir.

X’e bağlı resesif kalıtımda, her hücrede genin değiştirilmiş bir kopyasına sahip bir dişi taşıyıcı olarak adlandırılır. Bir ALAS2 mutasyonunun taşıyıcıları mutasyona uğramış geni geçirebilir, ancak çoğu X’e bağlı sideroblastik anemi ile ilişkili herhangi bir semptom geliştirmez. Bununla birlikte, taşıyıcılar alışılmışın dışında küçük, soluk kırmızı kan hücrelerine ve kan testi ile tespit edilebilen ilgili değişikliklere sahip olabilir.