Özlem Yıldız
İçindekiler
Tanım
Alt ekstremitelerde baskın olan spinal müsküler atrofi (SMA-LED), kas zayıflığı (atrofi) ile karakterizedir, uyluk kaslarını (kuadriseps) şiddetli etkiler. Kas hareketlerinin kontrolünü sağlayan motor nöronların kaybı, alt uzuvlarda kas atrofisine neden olur. Etkilenen bireyler paytak paytak ya da dengesiz yürüyüş ile ayaklarının üzerine basarak yürürler. Oturur pozisyondayken ayağa kalkarken ve merdiven çıkarken zorluk çekerler. SMA-LED’li bazı bireylerde üst ekstremite kaslarında zayıflık görülür.
SMA-LED’li bireylerde ayak, ayak bilekleri, diz ve kalça eklemlerinde deformiteler (kontraktürler) oluşur. Ciddi vakalarda doğumdan sonra ortaya çıkar ve yürümeyi etkiler. Bozukluğun olduğu bazı bireylerin ellerinde, dirseklerinde ve omuzlarında eklem sertliği (artrogripoz) görülür.
SMA-LED’li birçok bireyde, kas sorunları erken çocukluk döneminde ya da belirgin döneminde belirgindir. Bununla beraber, etkilenen bireylerde yaklaşık olarak dörtte bir oranında yetişkinliğe kadar kas güçsüzlüğü görülmez. Kas zayıflığıyla ilgili olarak sağlık sorunları zamanla beraber kötüleşmez.
Sıklık
SMA-LED nadir olarak görülen bir durum olduğu düşünülmektedir; tam olarak görülme sıklığı bilinmemektedir.
Nedenler
SMA-LED, DYNC1H1 geninde ya da BICD2 geninde görülen mutasyonlardan kaynaklanır. Bu durum DYNC1H1 genindeki mutasyondan kaynaklandığında, genel olarak SMA-LED tip 1 ya da SMA-LED1 olarak tanımlanır. BICD2 genindeki mutasyondan kaynaklandığında ise genellikle SMA-LED tip 2 ya da SMA-LED2 olarak tanımlanır. DYNC1H1 geni, dynein kompleks protein parçası bir proteininin yapılmasını sağlar. Bu kompleks hücreler içerisinde proteinleri ve diğer materyallerin hareket etmesini sağlar. BICD2 geninden üretilen protein, dynein kompleksine bağlanarak açar ve aktif olmasını sağlar. Taşınabilmesi için diğer hücresel bileşenlere bağlanmasını sağlar. BICD2 proteini ile dynein kompleksi, kimyasal bileşenleri içeren sinaptik veziküllere benzeyen yapıları taşıyarak komşu nöronların bağlanmasını sağlar. BICD2 proteini, yeni üretilen proteinlerin işlevlerini yapabilmeleri için golgi aygıtıyla yapısının korunmasını sağlar.
SMA-LED’e sebep olan DYNC1H1 ve BICD2 gen mutasyonları, dynein kompleksinin işlevini bozar. Sonuç olarak, proteinlerin sinaptik veziküllerin ve diğer malzemelerin hücre içerisine taşınması azalır. Motor nöronlarda, nöronların büyümesine bozulmasına neden olan sinaptik vezikül taşınımının azalmasının, SMA-LED’li bireyler için kas zayıflığına katkı sağlar. Bu durumun neden alt uzuvları etkilediği tam olarak bilinmemektedir.
Buna ek olarak, BICD2 gen mutasyonları BICD2 proteinlerinin hücreler içerisinde golgi aygıtının koruma yeteneğini bozar. Sonuç olarak, golgi aygıtı küçük parçalara ayrılarak değiştirilen BICD2 proteinini parçalayarak içerisinde sıkışıp kalır. Hücre bileşenlerinin muhtemel kaybı SMA-LED’li bireylerin semptom ve belirtilerine katkıda bulunur.
Kalıtım Modeli
Bu durum otozomal dominant olarak kalıtılır, bu durum her hücredeki değiştirilmiş olan bir genin kopyasında bozukluğa neden olmak için yeterli olduğunu gösterir. Bazı durumlarda, etkilenen bireye mutasyon etkilenen bir ebeveyninden aktarılır. Diğer bilinen vakalarda gendeki yeni mutasyonlardan kaynaklanır. Diğer aile bireylerinde de hastalık öyküsü olmasa da görülebilir.
Bu Hastalığın Diğer İsimleri
- Çocukluk döneminde başlayan proksimal spinal müsküler atrofi, otozomal dominant kontraktürler
- Kugelberg-Welander sendromu, otozomal dominant
- Alt ekstremite baskın olan otozomal dominant proksimal spinal müsküler atrofi ve kontraktürler
- SMA-LED
- Çocukluk döneminde görülen, spinal müsküler atrofi, proksimal, otozomal dominant
- Gençlik döneminde görülen, spinal müsküler atrofi, proksimal, otozomal dominant
- Spinal müsküler atrofi, alt ekstremite, otozomal dominant
- Spinal müsküler atrofi, alt ekstremite, otozomal dominant
Editör: Doğa DEMİRBAŞ