Nekroz

Nekroz Nedir?

Nekroz, patolojik bir olaydır. Grekçede nekro, ölü; daha doğrusu “leş” anlamına gelir. Kaba tanımıyla, canlıda yersel hücre ölümüdür. Ancak bu ölüm o bölgedeki birkaç hücrenin ölümünden ibaret değildir. Hücreler arasının da içinde olduğu bir grup hücreyi de kapsar. Bu anlamda yersel doku ölümü demek daha uygundur.

Nasıl Oluşur?

Enfeksiyöz, çoğu kez de hipoksik ve zehirli hücre dışı etkilerle oluşur. Bu durumda hücre zarı ve diğer organeller bozulur. Özellikle lizozomların parçalanıp enzimlerinin sitoplazmaya yayılmasıyla hücreler erir, hem hücreler arası bölge ve hem de diğer hücreler nekroze olarak ölür. Hematoksilen eozin boyalı doku kesitlerinin incelenmesinde, hücreler şişkin haldedir. Sitoplazma daha kırmızı görülür. Bu tabloya çekirdek değişiklikleri eklenir.

Başlangıçta çekirdek şişkin, membranı düzensiz ve hiperkromaziktir (boyanma özelliğinin artmasıyla daha koyu mavi renkte boyanması). Kromatin taneleri kaba hal alır ve bazen çekirdek membranın iç yüzü boyunca dizilir (nüklear membran hiperkromazisi, marginal hiperkromazi). Buraya kadarki bulgular hafiftir. Bunları geri dönüşsüz olan karyopiknoz, karyolizis, karyoreksiz izler. Karyopiknoz; çekirdeğin büzülüp küçülerek kromatinin koyu mavi bir kitleye dönüşmesi; karyolizis, çekirdeğin homojen pembemsi bir kitleye dönüşüp kromatininin erimesi; karyoreksiz ise çekirdek kromatinin parçalanıp toz gibi dağılmasıdır.

Çeşitleri Nelerdir?

Pıhtılaşma ve erime nekrozu olarak iki temel şekilde görülür. Diğer tipler bunların birinden kök alır veya ikisinin karışımı şeklindedir.

Pıhtılaşma Nekrozu (Koagülasyon): Kalp, böbrek, dalak, karaciğer gibi hemen hemen her organda görülen nekroz tipidir. Genelde şok, hipoksi, zehirli, kimyasal asitler veya bakterilerin etkisiyle şekillenir. Böyle etkiler sonucu proteinlerin yıkımlanıp çökmesi ve suyun çekilmesi, gelişiminde temel sebeptir. Makroskobik incelemede dokular kuru, gevrek kıvamda; soluk, bulanık sarımtırak boz renktedir. Histopatolojik bakımından, sitoplazma homojen eozinofilik renkli olup çekirdekte de yukarıda belirtilen değişikliklerden bir veya birkaçı belirir. Bu olay sonucunda doku hayali bir görünüm alır.
Erime Nekrozu (Likefaksiyon veya Kolliguasyon): Enzimatik yıkımla hücrelerin erimesi ve bölgenin su alması temeline dayanır. Hücre enzimleri yanında; yangı dolayısıyla bölgeye gelen nötrofil lökositlerden veya irin yapıcı bakterilerden salınan enzimler dokuda erimeye sebep olur.
Peynirleşme (Kazeifikasyon) Nekrozu: Koagülasyonun özel bir şeklidir. Esas olarak tüberkülozda gözlenir. Makroskobik görünümü peynirimsi bir izlenim verdiğinden bu ad verilmiştir. Sebebi, koagülasyondaki proteinlerin yıkımlanması ve tüberküloz etkeninin kapsülündeki yağın dağılmasıyla oluşur. Mikroskobik incelemede, ortada yer alan kazeifikasyon alanındaki doku pembe homojen yağlı kitle halindedir. Ayrıca koyunların kazeöz lenfadenitis hastalığında da gözlenir.
Gangren: Nekrozun sonradan ikincil değişiklikliğe uğramasıyla şekillenir. Gangrenli dokular yeşilimsi kahveden kahvemsi siyaha çalan renktedir. Diğer bulguları tipine göre değişir. Kuru gangren, nekrotik dokuda suyun çekilmesiyle oluşur. Dokunun mumyalaşmış gibi bir görünümü vardır ve kahvemsi, sertçe kuru dokudur. Sulu gangren, nekroza saprofit bakterilerin sonradan katılmasıyla oluşur. Doku ve organlar kirli kahvemsi renkte ve yumuşaktır. Ayrıca pis bir koku yayar. Gazlı gangren, klostridial etkenlerden ileri gelir. Lezyonlu bölge derisi şişkindir. Basılınca çıtırtılı ses verir; kesit atıldığında deri altı ve kaslar arasında köpüklü kanlı pis kokulu bir içerik gelir ve kaslar koyu kırmızı siyahımsı renktedir.
Otoliz: Kendi kendini eritme anlamına gelir.Oluşumu nekroza benzese de ölümden sonra oluşur. Yersel değil, kadavranın tüm doku ve organlarında oluşan değişikliktir.

Kaynaklar:

Görsel Kaynak: https://librepathology.org/wiki/File:Seminoma_with_necrosis_–_high_mag.jpg

Editör: Elif Berfin KORGAN