Kolesterol Testi Nedir?

Tanım

Kolesterol Testi, kandaki kolesterol miktarını ve bazı yağların seviyesini ölçer. Kolesterol yağa benzeyen, mumsu yapıda bir madde olup vücutta, kanda ve neredeyse tüm hücrelerde bulunur. Hücrelerin ve organların sağlıklı kalabilmesi için, belirli bir miktarda kolesterole sahip olunması gerekir.

Vücuda gereken kolesterolün yapımından karaciğer sorumludur. Ayrıca özellikle et, yumurta, kümes hayvanları ve süt ürünlerinden de kolesterol ihtiyacı karşılanabilir. Diyet yağında yüksek olan yiyecekler, karaciğerin daha fazla oranda kolesterol üretmesine yol açabilir.

Düşük Yoğunluklu Lipoprotein (LDL) ya da Kötü Kolesterol ve Yüksek Yoğunluklu Lipoprotein (HDL) ya da İyi Kolesterol olarak bilinen iki tür temel kolesterol çeşidi bulunur.

Kandaki seviyesi çok yüksek olan LDL Kolesterolü, Koroner Arter Hastalığı ve Kalp Hastalıkları’na yakalanma olasılığını artırır. Yüksek LDL seviyeleri, arterlerde yapışkan bir madde olan plakların birikmesine sebep olur. Belirli bir süre sonra ise bu plaklar, atardamarları daraltabilir ya da komple tıkanmasına sebep olabilir. Bunlar gerçekleştiğinde ise vücudun bazı bölümlerine, yeterli kan ulaşmayabilir. Bu gibi durumlarda şu sonuçlar görülebilir:

• Kalbe yeterli oranda kan ulaşamazsa ve kan akışı kesilirse kalp krizi oluşabilir.
• Beyne yeterli oranda kan ulaşamazsa ve kan akışı kesilirse felç oluşabilir.
• Kollara veya bacaklara yeterli oranda kan ulaşamazsa ve kan akışı kesilirse Periferik Atardamar Hastalığı’na yol açabilir.

Kolesterol Testi aynı zamanda Lipid Profili ve Lipid Paneli olarak da bilinir.

Kolesterol Testi Ne İçin Kullanılır?

Kolesterol Testi sayesinde, herhangi bir kalp rahatsızlığı riskine sahip olunup olunmadığıyla ilgili birçok bilgiye ulaşılabilir. Eğer kolesterol seviyesi yüksekse bu oranı düşürmek için, bazı yöntemler uygulanabilir. Bununla birlikte ise ilerleyen dönemlerde geliştirilebilecek olan bir kalp rahatsızlığı riski de önemli ölçüde azaltılmış olur. Kolesterol Testi şunları ölçer:

• LDL Seviyesi: Kötü Kolesterol olarak da bilinen bu kolesterol türü, atardamarlarda meydana gelen tıkanıklıkların en temel sebeplerinden biridir.
• HDL Seviyesi: İyi Kolesterol olarak da bilinen bu kolesterol türü, LDL Kolesterolü’nden kurtulmayı sağlar.
• Toplam Kolesterol Seviyesi: LDL ve HDL Kolesterolleri’nin toplamının ölçülmesidir.
• Trigliserit Seviyesi: Trigliseritler, kanda bulunan bir yağ çeşididir. Yapılan bazı araştırmalara göre kandaki yüksek trigliserit seviyeleri, özellikle kadınlarda kalp hastalığı riskini artırmaktadır.
• VLDL Seviyesi: Çok Düşük Yoğunluklu Lipoprotein (VLDL) ise bir diğer Kötü Kolesterol türüdür. VLDL oranındaki artışın, atardamarlarda tıkanıklıklara sebep olduğu bilinmektedir. Genellikle VLDL seviyeleri, düzenli olarak yapılan Kolesterol Testleri’ne dahil edilmez çünkü ölçülmesi oldukça zordur. VLDL’nin neredeyse yarısı trigliserittir bu yüzden bu VLDL seviyesi trigliserit miktarı yüzdesine göre tahmin edilir.

Neden Bir Kolesterol Testine İhtiyaç Duyulur?

Genel bir tarama muayenesinde Sağlık Uzmanları, Kolesterol Testi yapılmasını isteyebilir. Eğer aile geçmişinde kalp rahatsızlıkları var ise bir Kolesterol Testi yapılması istenebilir. Ayrıca eğer bir kişide kalp hastalığı riskinin yüksekliği şunlardan dolayı ise de bir Kolesterol Testi’ne ihtiyaç duyulabilir:

• Yüksek kan basıncı
• Tip 2 Diyabet
• Sigara içmek
• Aşırı kilo veya obezite
• Fiziksel aktivitede eksiklik
• Doymuş yağ bakımından yüksek bir diyet

Yaş da önemli bir faktördür. Kalp rahatsızlığı riski, yaşlandıkça artmaktadır.

Kolesterol Testi Esnasında Ne Olur?

Bir sağlık çalışanı, koldaki damardan iğne yardımıyla kan örneği alır. İğne, kola yerleştirildikten sonra ise kan örneği küçük bir tüpte toplanır. İğne batırıldığı esnada veya çıkarıldığında ufak bir acı hissedilebilir. Bu işlem genellikle, beş dakikadan daha kısa sürer.

Ayrıca evde, kit ile kolesterol miktarı ölçülebilir. Bu kitte, parmağı delen bir cihaz sayesinde alınan kan örneği ile test yapılabilir. Kitin kullanımı ile ilgili olan talimatlar düzgün bir şekilde uygulanmalıdır. Eğer evde uygulanan kitte kolesterol seviyesi 200 mg/dl’den daha yüksekse mutlaka doktora bildirilmelidir.

Test İçin Herhangi Bir Hazırlık Yapılması Gerekir Mi?

Kolesterol Testi uygulanmadan yaklaşık 9-12 saat öncesine kadar hiçbir şey yiyip içilmemesi gerekebilir. Bu sebeple, testler çoğunlukla sabah saatlerinde yapılır. Doktor, test uygulanmadan önce yeme-içme veya diğer talimatlar hakkında bilgilendirme yapar.

Bu Testin Herhangi Bir Riski Var Mıdır?

Kan testinin çok az bir riski bulunur. İğnenin yerleştirildiği yerde hafif bir ağrı veya morarma oluşabilir. Semptomların çoğu, kısa sürede ortadan kaybolur.

Sonuçlar Ne Anlama Gelir?

Kolesterol, çoğunlukla kandaki desilitre (dL) başına miligram (mg) seviyesi olarak ölçülmektedir. Genel anlamıyla, düşük LDL ve yüksek HDL seviyeleri kalp sağlığı açısından olumludur. Test sonuçları kısaca şu anlamlara gelir:

• Toplam kolesterol seviyesi 200 mg/dL’den daha az = İstenilen seviye
• Toplam kolesterol seviyesi 200-239 mg/dL arası = Sınırda yüksek
• Toplam kolesterol seviyesi 240 mg/dL ve daha yüksek = Yüksek

LDL seviyeleri için:

• LDL seviyesi 100 mg/dL’den daha az = İdeal (sağlık için en uygun düzey)
• LDL seviyesi 100-129 mg/dL arası = İdeale yakın
• LDL seviyesi 130-159 mg/dL arası = Sınırda yüksek
• LDL seviyesi 160-189 mg/dL arası = Yüksek
• LDL seviyesi 190 mg/dL ve daha yüksek = Çok yüksek

Aynı şekilde HDL seviyeleri için ise sonuçlar şu anlama gelir:

• HDL seviyesi 60 mg/dL ve daha yüksek = Kalp hastalıklarına karşı koruyucu
• HDL seviyesi 40-59 mg/dL arası = Daha yüksek olursa daha iyi olabilir
• HDL seviyesi 40 mg/dL’den daha az = Kalp hastalıkları için çok büyük bir risk faktörü

Sonuçlarda, LDL hesaplandı yazabilir. Bunun anlamı toplam kolesterol seviyesi, HDL seviyesi ve trigliserit seviyeleri baz alınarak tahmini bir oran çıkarılmasıdır. Ayrıca alınan kan örneğinden, direkt olarak da LDL seviyesi ölçülebilir. İki koşulda da LDL seviyelerinin düşük olması, sağlık açısından iyidir.

Kişiler için sağlıklı olan kolesterol seviyesi, yaş, cinsiyet, aile geçmişi, yaşam stili ve kalp hastalıkları için olan yüksek trigliserit seviyeleri gibi diğer risk faktörlerine göre değişiklik gösterebilir. Sağlık Uzmanları, uygun seviyeler hakkında kişilere bilgi verir.

Kolesterol Seviyeleri Hakkında Bilinmesi Gereken Başka Bir Şey Var Mıdır?

Amerika Birleşik Devletleri’ndeki birincil ölüm sebebi olan kalp hastalıkları, yüksek kolesterol seviyelerinden kaynaklanmaktadır. Yüksek kolesterol seviyelerini tetikleyen yaş ve genetik gibi bazı risk faktörleri değiştirilemez ancak, LDL seviyelerinin düşürülebilmesi ve risklerin düşürülebilmesi için yapılabilecek bazı adımlar vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Sağlıklı bir diyete sahip olmak yani doymuş yağ ve kolesterol bakımından zengin besinlerin tüketimini azaltmak veya bunların tüketiminden kaçınmak, kanda bulunan kolesterol miktarını azaltabilir.
• Kilo kaybı yani aşırı kilolu olmak, kolesterolü artırarak kalp hastalıklarının riskini artırabilir.
• Aktif olmak yani düzenli bir şekilde yapılan egzersizler, LDL (kötü) kolesterolünün seviyesini düşürürken HDL (iyi) kolesterolün seviyesini yükseltebilir. Ayrıca bu egzersizler, kilo kaybına da yardımcı olur.

Egzersiz rutininde veya diyette büyük çaplı bir değişiklik yapıldığında, mutlaka doktora bildirilmelidir.

Kaynak: https://medlineplus.gov/lab-tests/cholesterol-levels

Görsel Kaynak: https://www.diabetes.co.uk/Diabetes-and-cholesterol.html

Editör: Elif Berfin KORGAN