HLA-B Geni Nedir?

İçindekiler

HLA-B Geni: Ana Doku Uyuşumu Kompleksi, Sınıf I, B

Normal Fonksiyon

HLA-B geni, bağışıklık sisteminde önemli bir rol oynayan bir proteinin yapımından sorumludur. HLA-B, İnsan Lökosit Antijen (HLA) kompleksi adı verilen gen ailesinin bir parçasıdır. HLA kompleksi, virüsler ve bakteriler gibi yabancı istilacılar tarafından yapılan proteinleri, vücutta bulunan proteinlerden ayırt etmede bağışıklık sistemine yardım eder.

HLA, birçok türde bulunan gen ailesi olan, Ana Doku Uyuşumu Kompleksi’nin (MHC) insan versiyonudur. Bu kompleksteki genler, üç temel gruba ayrılır: Sınıf I, Sınıf II, ve Sınıf III. İnsanlarda, HLA-B ve benzer iki gen, HLA-A ve HLA-C, MHC Sınıf I’de bulunan ana genlerdir.

MHC Sınıf I genleri, neredeyse tüm hücrelerin yüzeyinde bulunan proteinlerin yapımından sorumludur. Hücre yüzeyinde bu proteinler, hücre içerisinden çıkarılan protein parçalarına (peptitlere) bağlanır. MHC Sınıf I proteinleri, bağışıklık sistemine bu peptitleri gösterir. Eğer bağışıklık sistemi, peptitleri yabancı olarak tanımlarsa (virütik ya da bakteriyel gibi), enfekte olmuş hücreleri kendilerini imha etmek için uyararak cevap verir.

HLA-B geninin birçok olası varyasyonu bulunur, böylece her bir insanın bağışıklık sistemi geniş bir yabancı istilacı yelpazesine tepki verebilmesine olanak sağlar. HLA-B geninin yüzlerce versiyonu (alelleri) bilinmektedir ve her birine belirli bir sayı verilmiştir (HLA-B27 gibi). Yakından ilişkili aleller birlikte kategorize edilmiştir. 60’tan fazla benzer alelin HLA-B27’nin alt türü olması örnek olarak verilebilir. Bu alt türler HLA-B*2701’den HLA-B*2763’e olarak atanmıştır.

Genetik Değişikliklerle İlgili Sağlık Koşulları

Ankilozan Spondilit

HLA-B geninin çeşitli varyasyonları, özellikle HLA-B27 adındaki versiyon, Ankilozan Spondilit oluşumunun riskini arttırır. Bu varyasyonun, riski nasıl arttırdığı bilinmemektedir. Araştırmacılar HLA-B27’nin, eklem iltihabına sebep olan iltihaplı bir süreçle sonuçlanan, bağışıklık sistemini tetikleyen proteinleri normal olmayan bir şekilde gösterdiğini tahmin etmektedir.

Diğer araştırmacılar bu hastalığın birleşmiş iltihap özelliğini HLA-B27 proteininin hatalı katlanmasından veya hücre yüzeyindeki proteinlerin normal olmayan formlarının bulunmasından kaynaklandığını önermektedir. Ankilozan Spondilit Hastalığı bulunan birçok kişide, HLA-B27 varyasyonu bulunmasına rağmen HLA-B geninin bu versiyonuna sahip çoğu kişide hastalık bulunmaz. Çoğu bilinmeyen ek genetik ve çevresel faktörler, Ankilozan Spondilit’in oluşma ihtimalini ve ilerlemesini etkiler.

Behçet Hastalığı

HLA-B geninin çeşitli versiyonları, özellikle HLA-B51, vücudun birçok bölgesinde etkili olan kronik iltihaplanma durumu Behçet Hastalığı’nın oluşma riskinin artışı ile bağlantılıdır. Bu bağlantı en çok Japonya, Orta Asya ve Asya’nın diğer bölgelerinde yaşayan kişilerde güçlüdür.

Araştırmacılar HLA-B51’in bu hastalığın riskini nasıl arttırdığını henüz bilmemektedir. Behçet Hastalığı bulunan birçok kişide, HLA-B51 varyasyonu bulunmasına rağmen HLA-B geninin bu versiyonunu bulunduran çoğu kişide bu hastalık ortaya çıkmaz. Diğer genlerdeki virütik veya bakteriyel enfeksiyonlar ve değişiklikler gibi diğer faktörlerin de bu karışık hastalığın oluşumunda ekili olduğu ortaya çıkmıştır.

Stevens-Johnson Sendromu / Toksik Epidermal Nekroliz

HLA-B geninin çeşitli varyasyonları, Stevens-Johnson Sendromu/Toksik Epidermal Nekroliz’in (SJS/TEN), genellikle ilaçlar tarafından tetiklenen hayati tehlike oluşturabilen bir deri reaksiyonu, risk faktörleri için araştırılmıştır.

Örnek olarak, HLA-B*1502 varyasyonu, özellikle karbamazepin adı verilen nöbetleri tedavi etmek için kullanılan bir ilacı alan kişilerde SJS/TEN oluşma riskini arttırır. Genin bu versiyonu en çok Çin’in Han veya Güneydoğu Asya soyundan gelen kişilerde yaygındır. Bu genin başka bir versiyonu, HLA-B*5801, allopurinol (böbrek taşlarını ve eklemlerde ürik asit birikmesinden kaynaklanan bir kireçlenme çeşidi olan, Gut Hastalığı’nı tedavi eden bir ilaç) ile tedavi edilen kişilerde SJS/TEN oluşma riskini arttırır. Bu bağlantı Güneydoğu Asya soyundan gelenler ve Asya soyundan olmayanlarda kanıtlanmıştır, ancak HLA-B*5801 Asya dışı popülasyonlarda daha nadir görünmüştür.

Araştırmalara göre SJS/TEN Hastalığı ile bağlantılı olan HLA-B geni varyasyonları bağışıklık sisteminin bazı ilaçlara normal olmayan cevap vermesine sebep olmaktadır. Anlaşılamayan bir süreçte, tetikleyici ilaç bağışıklık sistemi hücrelerine Sitotoksik T hücrelerini ve Doğal Öldürücü (NK) hücreleri çağırarak granülizin adı verilen bir madde salgılatmaktadır. Bu madde, ağız ve hava yolları astarı dahil olmak üzere, deri ve mukus zarlarındaki hücreleri imha etmektedir. Bu hücrelerin ölümü, hayati tehlike oluşturabilecek etkilere sahip olan, şiddetli su toplamasına ve deri soyulmasına sebep olabilir.

HLA-B geninin SJS/TEN riskini arttırmaya bağlı olan farklı varyasyonlarına sahip olan kişilerin çoğunda, hastalığı tetikleyen ilaçlara maruz kalmalarına rağmen, bu hastalık ortaya çıkmaz. Araştırmacılar, çoğu bilinmeyen, genetik ve genetik olmayan faktörler bir kişide SJS/TEN gelişmesinde bir rol oynama olasılığının yüksek olduğuna inanmaktadır.

Diğer Hastalıklar

HLA-B27 varyantı, Ankilozan Spondilit ile ilişkili, bir grup enfeksiyonlu eklem hastalıklarıyla bağlantılıdır. Bu durumlar spondiloartropati olarak bilinmektedir. Bu hastalıkların bazıları, sık görülen bir deri hastalığı olan Sedef Hastalığı veya bağırsak duvarlarında oluşan iltihaba sebep olan kronik hastalıklarla bağlantılıdır. Spondiloartropatilerden biri, reaktif artrit, genelde sindirim sisteminde veya genital sistemde oluşan bakteriyel enfeksiyonlardan tetiklenmektedir. Enfeksiyona ilaveten, etkilenen kişilerde artrit, sırt ağrısı ve göz iltihabı oluşabilir. Ankilozan Spondilite benzer olarak, reaktif artrit ve diğer spondiloartroptatiler gelişiminde etkili olan çoğu muhtemel faktör gibi.

İnsan Bağışıklık Yetmezliği (HIV) enfeksiyonu bulunan kişilerde, HLA-B*5701 olarak belirlenmiş HLA-B geninin bir versiyonu abakavir ilacına olumsuz bir tepkinin (aşırı duyarlılık) riskini arttırır. Bu ilaç vücuda, HIV-1 virüsünün yayılmasını yavaşlatır. Abakavir’e aşırı duyarlılığı bulunan kişilerde bu ilaç kullanıldığında ateş, titreme, kızarıklık, mide bozulması ve çeşitli farklı semptomlar oluşabilir.

HLA-B geninin birçok varyasyonu HIV enfeksiyonunun, Edinilmiş İmmün Yetmezlik Sendromu (AIDS)’nun ilerlemesinde önemli bir rol oynadığı görülmüştür. AIDS, bağışıklık sistemine zarar veren, vücudun enfeksiyonlara karşı savunmasını önleyen bir hastalıktır. AIDS’in belirti ve semptomları HIV enfeksiyonundan 10 yıl veya daha uzun yıllar içerisinde görünmeyebilir. Araştırmalara göre HLA-B27 veya HLA-B57’ye sahip olan HIV enfeksiyonlu kişilerde, normalden daha yavaş bir şekilde AIDS ilerlemesi görülmüştür. Bunun yanı sıra araştırmacılar, HLA-B35 bulunduran HIV-pozitif kişilerde AIDS belirti ve semptomları normalden daha hızlı geliştiğine inanmaktadır. HIV enfeksiyonunun AIDS’e ilerlemesi başka faktörler tarafından da etkilenmektedir.

HLA-B geninin bir başka versiyonu olan HLA-B53, sivrisineklerde taşınan bir parazitten kaynaklanan bir hastalık olan Malarya (Sıtma)’ya karşı korumada yardım ettiği gözlemlenmiştir. HLA-B35, Malarya’nın çocuk ölümlerinin yaygın bir sebebi olan, Batı Afrika popülasyonlarında çok yaygındır. Araştırmalara göre HLA-B’nin bu versiyonu, bağışıklık sisteminin Malarya’ya sebep olan parazite daha etkili bir şekilde karşılık vermektedir.