Farber Lipogranülomatozis

İçindekiler

Tanım

Nadir görülen Farber lipogranülomatozis, vücuttaki lipit metabolizmasında etkili genetik hastalıktır. Bu nadir hastalığı taşıyan bireylerde, lipitlerin spesifik olarak eklemlerin çevresinde anormal bir şekilde vücuttaki hücrelerde ve dokularda biriktiği görülür. Araştırmacılar daha önce bu hastalığı ayırt edici bazı özelliklerine göre alt gruplara ayırmışlardır ancak son zamanlarda, bu nadir hastalığın benzer semptomların bir spektrumu olduğu düşünülmektedir.

Tipik olarak öncelikle bebeklik döneminde hastalığın belirti ve semptomları gelişir. Hastalığa ait klasik belirtiler ise boğuk bir ses veya zayıf bir ağlama, cilt altında ve diğer dokularda (lipogranülomlar) küçük lipit topakları ve şişmiş ve ağrılı eklemlerin görülmesidir.

Klasik belirtilere ek olarak, etkilenen bireylerde sıklıkla birden fazla vücut sisteminin etkilendiği ve gelişiminde gecikme, davranış sorunları veya nöbetler görülebilir. Şiddetli vakalarda, insanlar beyin ve omurilik işlevinde ilerleyici düşüş, beyin dokusunda sıvı birikmesi (hidrosefali), beyin dokusu kaybı (atrofi), kol ve bacaklarda felç (kuadripleji), konuşma bozukluğu/kaybı veya istemsiz kas sıçramaları (miyoklonus) görülebilir.

Etkilenen bireylerde, büyük lipit birikmesi sebebiyle çoğunlukla karaciğer, dalak başta olmak üzere bağışıklık sistemi dokularında büyüme görülür. Gözlerde ve akciğerlerde de lipit birikintileri oluşabilir ve bu lipit birikmeleri sebebiyle hasta görme sorunları ve nefes alma zorluğuna yaşar. Etkilenen kişilerde zamanla kötüleşen kemiklerde incelme (osteoporoz) gelişebilir.

Hastalığının belirti semptomlarının ciddi olması nedeniyle etkilenen bireyler çocukluktan sonra yaşamlarını yitirirler.

Sıklık

Dünya çapında 150’den fazla vakanın bildirildiği nadir bir hastalıktır.

Nedenler

ASAH1 genindeki mutasyonlar sebep olur. Bu gen, lizozomda bulunan asit seramidaz enziminin yapımı için talimat sağlar. Bu enzim, “seramid” olarak isimlendirilen lipitleri, sfingosin ve yağ asidine dönüştürür. Oluşan bu iki ürün, vücudun kullanması için hücreler içinde çeşitli görevleri olan yeni seramidler oluşturmak için geri dönüştürülür. Seramidlerin hücresel görevlerine örnek olarak sinir hücrelerini yalıtan ve koruyan miyelin kılıfın bir bileşeni olması sayılabilir. Ayrıca seramidler, stresi ve diğer dış faktörleri algılayan ve hücrelerin tepki vermesine yardımcı olan hücreleri çevreleyen dış zarın bir parçasıdır.

ASAH1 genindeki mutasyonlar, asit seramidaz miktarında yaklaşık olarak yüzde 10’unun altına kadar ciddi bir azalmaya yol açar.

Sonuç olarak, enzim seramidleri düzgün bir şekilde parçalayamaz. Buna bağlı olarak akciğer, karaciğer, kolon, hareket kasları, kıkırdak ve kemikler dahil olmak üzere çeşitli hücrelerin lizozomlarında birikmesine sebep olur. Hücrelerdeki lipitlerin yıkılmasını sağlayan enzimlerin azalmasıyla birlikte seramidlerin birikmesi, hastalığa ait belirti ve semptomlara neden olur. Asit seramidaz aktivitesinin seviyesinin, bozukluğun ciddiyeti ile ilişkili olup olmadığı açık değildir.

Kalıtım Modeli

Otozomal çekinik olarak aktarılan nadir genetik hastalıktır. Daha açıklayıcı bir ifade ile Otozomal çekinik olma durumu ise hastalığın ortaya çıkabilmesi için her bir hücrede hastalığa ait olan mutasyonların her iki kopyasının da bulunması durumudur. Hasta bireyin anne babası ise hastalığa ait mutasyonlu genin birer kopyalarına sahiptirler ancak hastalığa ait belirti ve semptom göstermezler.