Epilepsi-Afazi Spektrumu

İçindekiler

Tanım

Epilepsi-afazi spektrumu, bir grup örtüşen sinyal ve semptomlara sahip durumdur. Bu durumun önemli bir özelliği, dil becerilerinde meydana gelen bozulmalardır (afazi). Dil problemleri konuşmayı, okumayı ve yazmayı etkileyebilir. Epilepsi-afazi spektrumu bozukluğunun bir diğer özelliği, elektroensefalogram (EEG) adı verilen bir testle belirlenen, beyindeki belirli anormal elektriksel aktivite paterni olmasıdır. Bu spektrumdaki durumlara sahip birçok birey, tekrar eden nöbetler geliştirir (epilepsi) ve bazılarında hafif yada şiddetli zihinsel engellilik vardır. Çocuklukta başlayan epilepsi-afazi spektrumundaki bütün durumlar, Landau-Kleffner sendromu (LKS), uyku sendromu (ECSWS) boyunca devam eden sivri dalgalı epileptik ansefalopati, konuşma dispraksili otozomal dominant rolandik epilepsi (ADRESD), orta seviye epilepsi-afazi bozukluk (IEAD), centrotemporal sivri uçlu alışılmamış çocukluk çağı epilepsisi (ACECTS), ve sentrotemporal sivri uçlu çocukluk çağı epilepsisi (CECTS) gibi durumları içerir.

LKS ve ECSWS, bu spektrumun şiddetli sonudur. İkisi de genellikle yavaş dalga uykusu (CSWS) boyunca devam eden, sürekli sivri dalga olarak adlandırılan beyindeki elektriksel aktivitenin karakteristik anormal paternini içerirler. Bu patern, etkilenen çocuklar uyurken özellikle derin uyku (yavaş dalga) sırasında açığa çıkar.

LKS’li çoğu çocuklar, akranlarından biraz daha geç konuşmalarına rağmen erken çocukluk dönemlerinde normal gelişim gösterirler. Ancak LKS’li çocuklar 5 yaşından itibaren konuşma yeteneklerini kaybederler. Tipik olarak bu kayıp, konuşmayı anlama yetersizliği olan sözel agnosi ile başlar. LKS geliştikçe, konuşmayı ifade etme becerisi de azalır. Nöbet aktivitesi bütün beyni etkilemek yerine beynin özel bir bölgesinde açığa çıktığından dolayı LKS’li çocukların yaklaşık yüzde 70’inde tipik olarak merkezi (veya kısmi) olarak tanımlanan hastalık nöbetleri vardır.

ECSWS’li çocukların yaklaşık yarısı erken çocukluk döneminde gelişimleri normal iken, diğerlerinin konuşma ve motor becerilerinin gelişimleri ise geçtir. ECSWS’li çocuklar genellikle dil, hareket, öğrenme veya davranışla ilgili olanlar da dâhil olmak üzere önceden edinilmiş bir dizi beceriyi kaybetmelerine rağmen, bu çocukların hepsi afazi değildir. ECSWS’li çocukların yaklaşık yüzde 80’inde kısa aralıklara boş bakışlar içeren atipik yoksunluk nöbetleri, vücudun bir kısmının ritmik sarsılmasına sebep olan hemiklonik nöbetler ya da bütün vücudun kasılmasına ya da ritmik sarsılmasına sebep olan genelleştirilmiş tonik-klonik nöbetler gibi çeşitli hastalık nöbetleri açığa çıkar.

CECTS, epilepsi-afazi spektrumunun hafif sonudur. Etkilenen çocuklarda rolandik nöbetler vardır. Bu nöbetler, beyin bölümünün bir parçası olan, rolandik bölge olarak adlandırılan, beynin bir bölgesinde anormal aktivite ile tetiklenir. Genellikle uyku sırasında ortaya çıkan nöbetler, yüzün veya dilin seğirmesine, uyuşukluğuna veya karıncalanmasına neden olarak sık sık ağzın sulanmasına ve konuşmanın bozulmasına neden olur. CECTS’li birçok insanda, büyüme çağının sonunda nöbetler ortadan kaybolur. Ancak bazıları net konuşma (dispraksi) veya dil becerilerinin bozulmasına neden olan ağız ve dil hareketlerini koordine etmekte zorlanırlar.

Epilepsi-afazi spektrumundaki diğer durumlar daha az yaygındır ve spektrumun ortasına düşer. IEAD’li çocuklar çoğunlukla gecikmiş gelişime ya da konuşma yeteneklerinde gerilemeye sahiptirler. Bazılarının nöbetleri vardır ve çoğu uyku sırasında beyinlerinde anormal elektriksel aktiviteye sahiptir, ancak CSWS olarak sınıflandırabilmek için yeterince belirgin değildir. ACECTS; hareketi, dili, dikkati etkileyebilecek nöbetleri ve gelişimsel gerilemeyi içerir. ACECTS’li çocuklar beyinlerinde, bazen CSWS olarak sınıflandırılan anormal elektriksel aktiviteye sahiptir. ADRESD, odaksal nöbetler, dispraksinin sebep olduğu konuşma zorlukları ve öğrenme güçlüğü tarafından karakterize edilir.

Sıklık

Epilepsi-afazi spektrumunun yaygınlığı bilinmemektedir. Spektrumdaki durumların birçoğu nadirdir; ancak, CECTS, vakaların yüzde 8 ila 25’ini oluşturan, çocuklarda en sık görülen epilepsi formlarından biridir. 16 yaşından küçük her 5000 çocuktan 1’inde açığa çıktığı tahmin edilmektedir.

Nedenler

GRIN2A genindeki mutasyonlar, epilepsi-afazi spektrumundaki durumlara sebep olabilir. Bu mutasyonlar LKS’li ya da ECSWS’li insanların yüzde 20’sinin üstünde ve CECTS’li insanların yaklaşık yüzde 5’inde bulunan ağır durumlarda daha yaygındır. GRIN2A gen mutasyonu olmadan etkilenmiş insanlarda durumun sebepleri bilinmemektedir. Araştırmacılar, epilepsi-afazi spektrumu hastalığıyla ilişkilendirilebilecek diğer belirlenememiş gen değişimlerinden şüphelenmektedirler.

GRIN2A geni, NMDA reseptörlerinin alt kümelerinin bir alt birimi olan GluN2A proteinin yapımı için komut sağlar. NMDA reseptörleri, beyindeki sinir hücrelerini açan sinyalleri iletirler. Bu reseptörler üzerinden sinyal gönderme, normal beyin gelişimi, deneyime cevap olarak beyindeki değişiklikler (sinapik plastisite), öğrenme ve hafızayla ilgilidir. GluN2A alt birimi, reseptörün beyinde nerde bulunduğunu ve nasıl çalıştığını belirler. Bu alt birimi içeren reseptörler, diğer bölgelerin arasında beynin konuşma ve dille ilişkili bölgelerinde bulunur. Bu reseptörlerin yavaş dalga uykusu sırasında beyin sinyalleşmesinde de rol aldığı görülmektedir.

GRIN2A genindeki mutasyonlar, beyinde değişmiş NMDA reseptör sinyalleşmesine neden olur. Sonuç olarak, nöronlar anormal olarak açılabilirler, bu durum nöbetlere, diğer anormal beyin aktivitelerine ve nöronların ölümüne neden olabilir. GluN2A’daki değişimlerin özellikle konuşma ve dil ile ilgili beynin bölgelerinde sinyalleşmeyi etkilediği ve yavaş dalga uykusu boyunca beyin aktivitesini bozduğu ve bu koşulların bir takım belirti ve semptomlara yol açtığı görülür.

GRIN2A gen mutasyonlu bazı insanlara nispeten daha hafif bir duruma sahip oldukları ve aynı ailede olsalar bile diğerlerinin daha şiddetli belirti ve semptomlara nasıl sahip oldukları net değildir. Diğer genlerdeki çeşitlilik ve çevresel faktörler, durumun gelişmesinde de rol oynayabilir.

Kalıtım Modeli

GRIN2A gen mutasyonlarının neden olduğu Epilepsi-Afazi Spektrumu’ndaki durumlar, otomozal dominant bir modelde kalıtsaldır, bu, her hücrede değiştirilmiş genin bir kopyasının, hastalığa neden olmak için yeterli olduğu anlamına gelir. Epilepsi-afazi spektrum bozukluğu olan kişilerin, epilepsi-afazi spektrumunda bir durumu olan, izole nöbetler veya konuşma ve dil problemleri gibi ilgili bir bozukluğa sahip olan aile üyeleri olabilir. Bazı vakalarda, etkilenen kişi, etkilenen ebeveyninden herhangi birinden mutasyonu devralır. Diğer durumlar, gendeki yeni mutasyonlardan kaynaklanır ve ailesinde hastalık geçmişi olmayan bireylerde açığa çıkar.