Diamond-Blackfan Anemisi

Tanım

Diamond-Blackfan anemisi başlıca kemik iliğini etkileyen bir hastalıktır. Bu durumda olan insanlar genellikle vücudun çeşitli bölümlerini etkileyen fiziksel anormalliklere de sahiptir.

Kemik iliğinin başlıca görevi yeni kan hücreleri üretmektir. Diamond-Blackfan anemisinde, kemik iliği işlevini kaybeder ve vücudun dokularına oksijen taşıyan yeterli miktarda kırmızı kan hücresi oluşturamaz. Sonuçta kırmızı kan hücresi eksikliği (anemi) genellikle yaşamın ilk yıllarında gözle görülür hale gelir. Anemi belirtileri; yorgunluk, halsizlik ve anormal solgun bir görünüm içerir (soluk benizli bir ten).

Diamond-Blackfan anemili insanlar kemik iliğinin çalışma bozukluğu ile bağlantılı pek çok ciddi karmaşıklığın artan riskine sahiptir. Özellikle, olgunlaşmamış kan hücrelerinin normal bir şekilde gelişmediği bir hastalık olan miyelodisplastik sendromu (MDS) gelişimi olasılığı ortalamanın üzerindedir. Diamond-Blackfan anemili bireylerde, akut myeloid lösemi (AML) olarak bilinen bir kemik iliği kanseri, osteosarkom denilen kemik kanseri türü ve diğer kanserler olarak bilinen kemik iliği kanserinin gelişme riski de artmıştır.

Diamond-Blackfan anemili bireylerin yaklaşık olarak yarısında fiziksel anormallikler vardır. Buna sahip bireyler geniş göz arası (hipertelorizm); sarkık göz kapakları (ptoz);  geniş, düz köprü burun; küçük, alçak yerleşimli kulaklar ve küçük bir alt çene (mikrognati) gibi ayırt edici yüz özellikleri ile birlikte olağandışı küçük boyutta bir başa (mikrosefali) ve düşük ön saç çizgisine (küçük alına) sahip olabilirler.

Etkilenen bireyler ayrıca ağız çatısında bir açıklığa (yarık damak) da bölünmüş bir üst dudakla (yarık dudak) veya üst dudak bölünmemiş bir açıklığa sahip olabilir. Onların kısa, perdeli bir boyunları; normalden daha küçük veya daha büyük omuz kemikleri ve ellerinde anormallikler, en yaygın olarak kusurlu veya eksik başparmak olabilir. Etkilenen bireylerin yaklaşık üçte birinde kısa boya neden olan yavaş büyüme vardır.

Diamond-Blackfan anemisinin diğer özellikleri göz lensinin (göz merceğinin) bulanıklaşması (katarakt), göz içinde basınç artışı (glokom) veya aynı yöne bakamayan gözler (şaşılık) gibi göz problemleri içerebilir. Etkilenen bireyler ayrıca böbrek anormallikleri; yapısal kalp bozuklukları ve erkeklerde penisin alt kısmında idrar yolunun açılması da olabilir (hipospadias).

Diamond-Blackfan Anemisinin şiddeti, aynı aile içerisindeki bireylerde bile çeşitlilik gösterebilir. Giderek artan bir oranda “klasik olmayan” Diamond-Blackfan anemili bireyler teşhis edilmiştir. Hastalığın bu formu tipik olarak daha az ciddi semptomlara sahiptir. Örneğin; çocuklukta veya yetişkinlikten daha sonra başlayan hafif anemiyle etkilenen bazı bireyler varken, diğerlerinde bazı fiziksel özellikler vardır, fakat kemik iliği problemleri yoktur.

Sıklık

Diamond-Blackfan anemisi, dünya genelinde her bir milyon yeni doğan bebeğin yaklaşık olarak 5 ila 7’sini etkiler.

Nedenler

Diamond-Blackfan anemisine RPL5, RPL11, RPL35A, RPS10, RPS17, RPS19, RPS24 ve RPS26 genleri dâhil olmak üzere birçok genden birindeki mutasyonlar neden olabilir. Diamond-Blackfan anemisi ile ilişkili bu ve diğer genler, ribozom adı verilen hücresel yapıların bileşenleri olan ribozomal proteinler için üretim emri verir. Ribozomlar, proteinleri üretmek için hücrenin genetik emirlerini işler.

Her ribozom büyük ve küçük alt birimler denen iki kısımdan (alt birimden) oluşur. RPL5, RPL11 ve RPL35A genlerinden üretilen ribozomal proteinler büyük alt birimde bulunur. RPS10, RPS17, RPS19, RPS24 ve RPS26 genlerinden üretilen proteinler küçük alt birimde bulunurlar.

Bazı ribozomal proteinler, ribozomların birleştirilmesiyle veya sabitleştirilmesiyle alakalıdır. Diğerlerinde, ribozomun yeni proteinler yapma ana görevini yerine getirmesine yardımcı olurlar. Çalışmalar, bazı ribozomal proteinlerin hücre bölünmesini düzenleme, hücre içindeki kimyasal sinyal yollarına katılma, hücrenin kendi kendini yok etmesini (apoptoz) kontrol etme gibi diğer işlevlere sahip olabileceğini gösterir.

Diamond-Blackfan anemili bireylerin yaklaşık %25’inde, RPS19 geninde mutasyonlar vardır. Bu rahatsızlığı olan bireylerin diğer %25 ila %35’inde RPL5, RPL11, RPL35A, RPS10, RPS17, RPS24 veya RPS26 geninde mutasyonlara sahiptir. Bu genlerin herhangi birindeki mutasyonların ribozom fonksiyonunda problemlere sebep olduğuna inanılmaktadır. Çalışmalar gösteriyor ki ribozomların işlevlerindeki bir eksiklik, kemik iliğindeki kan yapıcı hücrelerin kendi kendini imha etmesini arttırarak anemiye yol açabileceğini göstermektedir. Hücre bölünmesinin anormal düzenlenmesi veya apoptozun uygunsuz şekilde tetiklenmesi, Diamond-Blackfan anemisi olan bazı insanları etkileyen diğer sağlık sorunlarına neden olabilir. Bilim insanları, kan anormalliklerinin ve fiziksel problemlerin bireyler arasında neden bu kadar çeşitli olabileceğini belirlemek için çalışıyorlar.

Bazıları tanımlanamayan diğer pek çok genlerdeki mutasyonlar, arda kalan Diamond-Blackfan anemi vakalarını açıklar. Ribozomal proteinlerin üretim emrini veren genlerdeki mutasyonlar, çoğu Diamond-Blackfan anemisi vakasına neden olurken, ribozomal proteinler ile etkileşime giren ya da kan yapma işlemlerinde başka roller oynayan proteinleri etkileyen gen değişiklikleri bu bozukluğu olan birkaç kişide tanımlanmıştır.

Kalıtım Modeli

Bu durum otozomal dominant paternde kalıtsaldır, yani her hücrede değişmiş genin bir kopyası düzensizliğe neden olmak için yeterlidir. Vakaların yaklaşık olarak %45’inde etkilenen bir kişi, etkilenmiş bir ebeveyninin mutasyonundan miras olarak alır. Kalan vakalar, gendeki yeni mutasyonlardan meydana gelir ve ailesinde rahatsızlık öyküsü olmayan insanlarda ortaya çıkar.

Bu Durumdaki Diğer İsimler

• Aase-Smith sendromu II
• Aase sendromu
• BDA
• BDS
• Blackfan- Diamond anemi
• Blackfan-Diamond hastalığı
• Blackfan-Diamond sendromu
• kronik konjenital ageneratif anemi
• konjenital eritroid hipoplastik anemi
• Blackfan ve Diamond’ın konjenital hipoplastik anemisi
• konjenital saf kırmızı hücreli anemi
• konjenital saf kırmızı hücre aplazisi
• DBA
• eritrojenez imperfekta
• hipoplastik konjenital anemi
• kalıtsal eritroblastopeni
• saf kalıtımsal kırmızı hücre aplazisi

Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/condition/diamond-blackfan-anemia#synonyms

Görsel Kaynak: https://www.scientificanimations.com/functions-conditions-of-bone-marrow/

Editör: Berfin Sucu