CLN4 Hastalığı

Tanım

CLN4 hastalığı; öncelikle sinir sistemini etkileyen ve zamanla kötüleşen hareket ile zihinsel fonksiyonlarda sorunlara neden olan bir rahatsızlıktır. CLN4 hastalığının belirti ve bulguları tipik olarak 30 yaşlarında görülür. Ancak ergenlik ile geç yetişkinlik arasında herhangi bir zamanda gelişebilir.

CLN4 hastalığı olan insanlar genellikle; nöbetler ve kontrol edilemeyen kas gerginliği (miyoklonik epilepsi), zihinsel fonksiyonda bir düşüş (demans-bunama-), koordinasyon ve denge sorunları (ataksi), titreme veya diğer istemsiz hareketler (motor tikler) ve konuşma güçlükleri (dizartri) ile ilgili bozukluklara sahiptirler. CLN4 hastalığının belirtileri ve bulguları zamanla kötüleşir ve etkilenen bireyler genellikle bozukluk başladıktan sonra yaklaşık 15 yıl hayatta kalırlar.

CLN4 hastalığı, toplu olarak ‘Batten Hastalığı’ olarak da adlandırılabilecek nöronal seroid lipofussinozlar (NCLs) olarak bilinen bir grup rahatsızlıktan biridir. Tüm bu bozukluklar, sinir sistemini etkiler ve tipik olarak; görme, hareket, düşünme kabiliyeti ile kötüleşen sorunlara neden olur. Farklı NCL’ler genetik sebepleriyle ayırt edilir. Her hastalık türüne seroid lipofussinoz, nöronal ve daha sonra alt tipini belirtmek için bir sayı anlamına gelen “CLN” adı verilir.

Sıklık

CLN4 hastalığı nadir görülen bir hastalıktır. Ancak yaygınlığı bilinmemektedir. Toplu olarak, tüm NCL tipleri dünya çapında 100.000 kişiden 1’ini etkilemektedir.

Nedenler

DNAJC5 genindeki mutasyonlar, CLN4 hastalığına neden olur. DNAJC5 geni sistein dizi protein alfa (CSPα) olarak adlandırılan bir proteini yapmak için talimatlar sağlar. Bu protein beyinde bulunur, burada sinir uyarılarının iletilmesinde rol oynar ve sinir hücrelerinin birbirleriyle iletişim kurmasına yardımcı olur. Özellikle, CSPα yeniden katlanan şekilsiz proteinler ile sinir impuls iletiminde yer alan bazı proteinlerin geri dönüştürülmesinde rol oynar. Böylece fazladan iletimlerde kullanılabilirler.

DNAJC5 geni mutasyonları, değiştirilmiş bir CSPα proteininin üretimine yol açar. Değiştirilmiş protein işlevini yerine getiremez, bu da protein geri dönüşümünü azaltır ve impuls iletimi için gerekli olan fonksiyonel proteinlerin eksikliğine neden olur. Sinir hücreleri arasında normal iletişim olmadan, nörolojik fonksiyonlar bozulur ve CLN4 hastalığının ortaya çıkmasına sebep olur.

CLN4 hastalığı, diğer NCL’ler gibi, lizozomlarda proteinlerin ve diğer maddelerin birikmesi ile karakterizedir. Bu da materyalleri sindiren ve geri dönüştüren hücredeki bölmelerdir. Bu birikimler vücuttaki hücrelerde görülür; bununla birlikte, sinir hücreleri bunların etkilerine karşı özellikle savunmasız görünmektedir. Birikimler hücre ölümüne yol açan hücre hasarına neden olabilir. Beyindeki ve diğer dokulardaki sinir hücrelerinin devamlı ölümü, CLN4 hastalığında nörolojik fonksiyonun azalmasına neden olur. Bununla birlikte, DNAJC5 genindeki mutasyonların lizozomlardaki maddelerin birikiminde nasıl yer aldığı belli değildir.

Kalıtım Modeli

Bu durum otozomal dominant modelde kalıtsaldır. Bu da her hücrede değiştirilmiş genin bir kopyasının bozukluğa neden olmak için yeterli olduğu anlamına gelir.

Bu hastalığın çoğu vakası, etkilenen bir bireyin ebeveyni veya erken embriyonik gelişiminde üreme hücrelerinin (yumurta veya sperm) oluşumu sırasında ortaya çıkan gendeki yeni (de novo) mutasyonlardan kaynaklanır. Bu vakalar ailelerinde hastalık öyküsü olmayan kişilerde görülür.

Bu Hastalığın Diğer İsimleri

• Yetişkin nöronal seroid lipofusinozu
• Seroid sipofusinozu, nöronal, 4B, otozomal dominant
• CLN4B

Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/condition/cln4-disease

Editör: Hazal Kalsın DEMİR