CIITA Geni Nedir?

CIITA Geni: Tip 2 Majör Doku Uygunluk Kompleksi Trans Aktivatörü 

Normal Fonksiyonu

CIITA geni, tip 2 majör doku uygunluk kompleksi denilen genlerin aktivitesini (yazılımını) kontrol etmeye yardımcı olan bir proteini oluşturan emri verir. Yazılım, bu proteinlerin üretilmesinde ilk aşamadır ve CIITA; bu genlerden MHC tip 2 adı verilen özelleşmiş bağışıklık proteinlerinin üretilmesi için kritiktir. CIITA proteini, MHC tip 2 gen yazılımını başlatmak için çeşitli proteinleri koordine eder ve böylece MHC tip 2 proteinin oluşturulmasını sağlar. 

MHC tip 2 proteinleri, bağışıklık tepkilerinde görev alan beyaz kan hücreleri (lenfosit) gibi çeşitli bağışıklık hücrelerinin yüzeyinde bulunurlar. Bu proteinler; bakteri virüs, mantar gibi yabancı işgalcilere karşı vücudun verdiği bağışıklık tepkisinde önemli bir rol oynarlar. MHC tip 2 proteinler, vücudun enfeksiyonları hatırlaması ve enfeksiyonlarla savaşmasına yardımcı olmak için yabancı işgalcilerdeki protein fragmentlerine (peptid) bağlanır, böylece diğer özelleştirilmiş bağışıklık sistemi hücreleri onlarla etkileşime geçebilir. Bağışıklık sistemi hücreleri bir peptidi zararlı olarak tanıdıklarında, lenfositleri ve diğer bağışıklık hücrelerini yabancı işgalcilerden kurtulmak için bir bağışıklık tepkisi vermek üzere tetikler. 

CIITA geninin aynı zamanda, MHC tip 1 proteinleri denilen bağışıklık sistemi proteinleri oluşturan talimatları sağlayan MHC tip 1 genlerinin yazılımının artmasında da önemli rolü vardır. Tıpkı MHC tip 2 gibi, MHC tip 1 proteinleri de yabancı işgalcilerin peptidlerine bağlanarak onları özelleşmiş bağışıklık sistemi hücrelerine sunarlar. Daha sonra, bu hücreler vücuttan atılmaları için bu yabancı işgalcilere saldırırlar. CIITA proteini MHC tip 1 gen aktivitesinin yükselmesine yardımcı olduğu halde, bu genlerin asıl düzenleyicisi değildir. Başka proteinlerin bu yazılımda daha belirgin rolleri vardır. 

Genetik Değişikliklere Bağlı Sağlık Koşulları

Bare Lenfosit Sendromu Tip 2 

CIITA genindeki birden çok mutasyonun bare lenfosit sendromu tip 2 (BLS 2) denilen bir bağışıklık sistemi bozukluğuna sebep olduğu saptanmıştır. BLS 2, hastalıklı bireylerin gerçek anlamda yabancı işgalcilere karşı hiçbir bağışıklık korunmasına sahip olmadığı birleşmiş bir immün yetersizliği durumudur. Buna bağlı olarak, BLS 2 hastalıklı bireyler solunum, gastrointestinal ve idrar yollarında ölümcül olabilen kalıcı enfeksiyonlara sahiplerdir. 

BLS 2’den sorumlu CIITA gen mutasyonları işlevli CIITA proteinlerinin azalması ile sonuçlanır. MHC tip 2 gen yazılımını aktive eden faktörleri düzenleyen CIITA’nın eksikliği; MHC tip 2 proteinlerinin üretimini engeller. Bunun sonucu olarak, lenfositler ve diğer bağışıklık hücreleri yüzeylerindeki MHC tip 2 proteinlerine sahip olmazlar ve vücut bakteri, virüs ve mantarlardan kurtulurken zorlanır ve bu BLS tip 2’nin bir özelliği olan kalıcı enfeksiyonlara sebep olur. 

Otoimmün Addison Hastalığı 

Kromozomal Konum

• Sitogenetik Konum: 16p13.3,  pozisyon 13.3’de, kromozom 16’in kısa kolu (p).
• Moleküler Konum: Kromozom 16’daki baz çiftlerinden 10,866,208’den 10,941,562’e.

Bu Genin Diğer İsimlendirmeleri

• C2TA
• CIITAIV
• MHC sınıf II transaktivatör
• MHC2TA
• NLR ailesi, asit alanı içeren
• NLRA
• nükleotid bağlayıcı oligomerizasyon alanı, lösin bakımından zengin tekrar ve asit alanı içeren

Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/gene/CIITA#

Görsel Kaynak: https://www.rcsb.org/3d-view/ngl/4w5n

Editör: Meryem GÖKOĞLU