in

ÇalışkanÇalışkan EntellektüelEntellektüel HavalıHavalı ŞaşkınŞaşkın Sevgi DoluSevgi Dolu ÇılgıncaÇılgınca

Canavan Hastalığı

Canavan Hastalığı: Tanım, Sıklık, Nedenler ve Kalıtım Modeli

İçindekiler

Tanım

Canavan hastalığı, beyindeki sinir hücrelerinin (nöronlar) mesaj gönderme ve alma kabiliyetinin hasar gördüğü nadir kalıtsal bozukluktur. Bu hastalık, lökodistrofiler denilen bir grup genetik bozukluktur. Lökodistrofiler, sinirleri koruyan ve sinir uyarılarının etkili bir şekilde iletilmesini sağlayan miyelin kılıfının büyümesini veya onarımını engeller.

Yenidoğan/bebek Canavan Hastalığı, durumun en sık görülen ve en şiddetli şeklidir. Etkilenen bebekler yaşamın ilk birkaç ayında normal görünür fakat 3 ila 5 aylıkken gelişim ile ilgili sorunlar göze çarpar. Bu bebekler genellikle geriye dönme, baş hareketini kontrol etme, destek olmadan oturma gibi motor becerilerini geliştiremezler. Bu hastalığın diğer ortak özellikleri arasında zayıf kas tonusu (hipotoni), olağandışı büyük kafa boyutu (makrosefali) ve sinirlilik bulunur. Beslenme ve yutkunma zorlukları, nöbetler ve uyku bozuklukları da gelişebilir.

Canavan hastalığının hafif/genç formu daha az yaygındır. Etkilenen bireyler, çocukluktan itibaren konuşma ve motor becerilerin gelişimini hafifçe geciktirmişlerdir. Bu gecikmeler, asla Canavan hastalığının neden olduğunu farketmeyecek kadar hafif ve nonspesifik olabilirler.

Canavan Hastalığı olan insanlar için hayat beklentisi değişkendir. Yenidoğan/bebek formu olan çoğu kişi sadece çocuklukta yaşarlar ancak bazıları ergenlikte veya daha ötesinde de yaşabilir. Hafif/genç formlu insanlar kısaltılmış bir ömre sahip olarak gözükmezler.

Sıklık

Bu hastalık tüm etnik kökenli insanlarda görülürken, en çok Aşkenazi (Doğu ve Orta Avrupa) Yahudi mirası insanlarında görülür. Çalışmalar, bu bozukluğun Aşkenazi Yahudi nüfusunda 6.400-13.500 kişiden 1’ini etkilediğini göstermektedir. Diğer popülasyonlarda görülme sıklığı bilinmemektedir.

Nedenler

Canavan Hastalığına, ASPA genindeki mutasyonlar neden olmaktadır. ASPA geni, aspartoasilaz denilen enzimi yapmak için talimatlar sağlar. Bu enzim, normalde beyindeki nöronların içinde ağırlıklı olarak bulunan, N-asetil-L-aspartik asitini (NAA) yıkar. NAA’nın fonksiyonu belirsizdir. Araştırmacılar, miyelin kılıfının üretiminde rol oynadığından şüpheleniyorlardı ancak son çalışmalar NAA’nın bu işleve sahip olmadığını gösteriyor. Enzim bunun yerine, su moleküllerinin nöronlardan taşınmasında ilgili olabilir.

ASPA genindeki mutasyonlar, NAA’nın normal parçalanmasını önleyen aspartoasilaz işlevini azaltır. Canavan hastalığının yenidoğan/bebek formuna neden olan mutasyonlar, enzimin aktivitesini ciddi şekilde bozar ve NAA’nın beyinde yüksek seviyelerde birikmesine neden olur. Hastalığın hafif/genç formuna neden olan mutasyonların, enzimin aktivitesi üzerinde daha hafif etkileri vardır ve bu da NAA’nın daha az birikmesine neden olur.

Beyindeki NAA fazlalığı, Canavan hastalığının belirti ve semptomları ile ilişkilidir. Araştırmalar, NAA’nın tamamen yıkılmaması durumunda ortaya çıkan kimyasal dengesizliğin, sinir sistemi geliştikçe miyelin kılıfının oluşumunu engellediğini göstermektedir. NAA birikimi aynı zamanda mevcut miyelin kılıflarının aşamalı olarak tahrip olmasına yol açmaktadır. Normal beyin gelişimini bozan, koruyucu örtüsü olmayan sinirlerin işlev bozukluğudur.

Kalıtım Modeli

Bu durum, her hücredeki genin her iki kopyasınında mutasyonlara sahip olduğu, otomozal resesif bir kalıtımla ifade edilir. Otozomal resesif hastalığı olan bir bireyin ebeveynlerinin her biri mutasyona uğramış olan genin bir kopyasını taşır ancak bunlar genellikle durumun belirtilerini ve semptomlarını göstermezler.

Hastalığın Diğer İsimleri

  • ACY2 Eksikliği
  • Aminoasilaz 2 Eksikliği
  • Aspa Eksikliği
  • Aspartoasilaz Eksikliği
  • Canavan Hastalığı

Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/condition/canavan-disease

Görsel Kaynak: https://www.umassmed.edu/gtc/our-research/canavan-disease/

Editör: Meryem GÖKOĞLU

Ne düşünüyorsunuz?

10 Points
+ Oy - Oy

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir