ADNP Sendromu

Tanım

ADNP Sendromu (Helsmoortel-Van der Aa Sendromu), çok çeşitli belirti ve semptomlara neden olan bir durumdur. Belirgin özellikleri, zihinsel engellilik, engelli iletişim ve sosyal etkileşim ile karakterize otizm spektrum bozukluğudur. Etkilenen bireyler ayrıca farklı yüz özelliklerine ve çoklu vücut sistemlerinin anormalliklerine sahiptir.

ADNP sendromlu bireyler, hafif ve şiddetli zihinsel engelli olup bu bireylerin; konuşma, oturma ve yürüme gibi motor becerilerinin gelişimi gecikmiştir. Bu sendromdan etkilenen  bazı kişiler konuşamazlar. Bu bozukluğu olan insanlar, tekrarlayan davranışlar ve sosyal etkileşimlerdeki güçlükler de dahil olmak üzere, tipik otizm spektrum bozukluğu özellikleri gösterirler. ADNP sendromu ayrıca; anksiyete, öfke nöbetleri, dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu (DEHB), obsesif-kompulsif bozukluk veya uyku problemleri gibi duygudurum bozuklukları veya davranış problemleriyle de ilişkilidir.

ADNP sendromlu birçok kişi; belirgin bir alın, yüksek bir saç çizgisi, yukarı veya aşağıya dönük gözlerin dış köşeleri (yukarı doğru veya aşağı doğru çekilen palpebral fissürler), sarkık göz kapakları (ptozis), geniş bir burun köprüsü ve ince bir üst dudak içeren belirgin yüz özelliklerine sahiptir. Bu kişiler ayrıca alışılmadık şekilde şekillendirilmiş kulaklara veya el ve parmak anormalliklerine de sahip olabilirler. ADNP sendromunda aynı yöne bakmayan gözler (şaşılık) ve görüş uzaklığı (hipermetropi) gibi göz ve görme anormallikleri de görülür. Bu hastalığa sahip bazı kişilerde primer (bebek) dişlerin erken görünümü (erüpsiyonu) vardır.

ADNP sendromlu bazı kişilerde; zayıf kas tonusu (hipotoni) ve bebeklik döneminde beslenme güçlüğü vardır. Ayrıca, mide asitlerinin yemek borusuna (gastroözofageal reflü) geri akışı, kusma ve kabızlık gibi sindirim sistemi problemleri de olabilir. ADNP sendromunda obezite, nöbet ve kalp anormallikleri de görülebilir. 

Sıklık

ADNP sendromunun prevalansı bilinmemektedir. Tüm otizm spektrum bozukluğu vakalarının % 0.17’sini oluşturduğu ve bu durumun en yaygın genetik nedenlerinden biri olduğu tahmin edilmektedir.

Nedenler

ADNP sendromu, ADNP genindeki mutasyonlardan kaynaklanır. Bu genden üretilen protein, Kromatin Remodeling adlı bir işlemle diğer genlerin aktivitesini (ekspresyonunu) kontrol etmeye yardımcı olur. Kromatin, DNA’yı kromozomlara paketleyen DNA ve protein ağıdır. Kromatinin yapısı, DNA’nın ne kadar sıkı bir şekilde paketlendiğini değiştirmek için yeniden yapılandırılabilir (değiştirilebilir). Kromatin Remodeling, tek yönlü gen ifadesidir ve gelişim sırasında düzenlenir. DNA gevşek bir şekilde paketlendiğinde, gen ekspresyonu, DNA’nın sıkı bir şekilde paketlendiğindeki gen ekspresyonundan daha yüksektir. 

Gen ekspresyonunu düzenleyerek, ADNP proteini büyüme ve gelişmenin birçok yönüne katılır. Normal beyin gelişimine katılan genlerin düzenlenmesi için özellikle önemlidir ve muhtemelen diğer vücut sistemlerinin gelişimini ve işlevini yönlendiren genlerin aktivitesini de kontrol eder.

ADNP genindeki mutasyonların ADNP protein fonksiyonunu nasıl etkilediği açık olmasa da, araştırmacılar mutasyonların anormal Kromatin Remodeling’e neden olduğunu öne sürüyorlar. Bu sürecin bozulması birçok genin aktivitesini değiştirir ve beyin de dahil olmak üzere vücudun doku ve organlarının gelişimini veya işlevini bozar. Bu değişiklikler muhtemelen zihinsel yetersizliği, otizm spektrum bozukluğunu ve ADNP sendromunun diğer çeşitli işaret ve semptomlarını açıklar.

Kalıtım Modeli

ADNP sendromu kalıtsal değildir. ADNP genindeki, üreme hücrelerinin (yumurta veya sperm) oluşumu sırasında veya erken embriyonik gelişimde meydana gelen yeni (de novo) mutasyonlardan kaynaklanır. Bu durum ailelerinde rahatsızlık öyküsü olmayan kişilerde görülür.

Bu Hastalığın Diğer İsimleri

• ADNP ile ilgili zihinsel engelli ve otizm spektrum bozukluğu
• ADNP ile ilişkili çoklu konjenital anomaliler-zihinsel engelli-otizm spektrum bozukluğu
• Helsmoortel-van der Aa sendromu
• HVDAS
• Zihinsel gerilik, otozomal dominant 28
• MRD28

Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/condition/adnp-syndrome

Görsel Kaynak: https://undiagnosed.hms.harvard.edu/participants/participant-051/

Editör: Hazal Kalsın DEMİR