Sistinuri

Tanım

Sistinüri, nadir bir hastalık olarak tanımlanmış kronik böbrek rahatsızlığıdır (yaklaşık 10,000 insanda 1 rastlanılır) ve otozomal çekinik olarak kalıtılan bir aminoasidüridir. Sistin amino asidinin böbrek ve mesanede birikmesi ile karakterize olmuştur.

Böbrek, idrarı oluşturmak için kanı filtreler ve böylece sistin kan dolaşımına geri emilir, fakat sistinüri hastalarında bu geri emilim gerçekleştirilemez ve bu nedenle amino asit idrarda birikir.

İdrar böbreklerde yoğunlaştıkça, sistin kristaller oluşturur ve daha büyük kristaller böbrekte ve mesanede biriken taşlar haline gelir. Bu hastalığın genotipik olarak tek göstergesi bireyin yaşam boyu tekrar eden sistin ürolitiazis yani mesane veya idrar yolunda taş oluşumudur.

2. kromozomun p kolunda bulunan SLC3A1 geni (sitogenetik konumu: 2p21) ve 19. kromozomun q kolunda bulunan SLC7A9 geninde (sitogenetik konum: 19q13.11) meydana gelen mutasyonlar sistinüri’ye neden olur. Çünkü SLC3A1 ve SLC7A9 genleri böbrekte bulunan bir protein kompleksinin iki alt bölümünün üretimi için talimatlar sağlar. Bu protein kompleksi sistin gibi bazı amino asitlerin geri emilimini kontrol eder. Ancak bu genlerdeki mutasyonlar (yapılan çalışmalarda yanlış anlamlı -missense- mutasyon ve çerçeve kayması -frameshift- mutasyonu tespit edilmiştir) proteinin işlevini bozar, bu yüzden üredeki sistin seviyesi arttıkça tipik sistinüri kristalleri oluşur.

Bu hastalığın 4 alt tipi vardır.

Sistinüri, tip I : Böbrekler ve ince bağırsaklarda Sistin, Lizin, Arginin ve Ornithinuria amino asitlerinin aktif taşınması problemlidir.
Sistinüri, tip II : Sistin ve Lizin taşınımının böbrek ve bağırsakta ciddi sorunları vardır.
Sistinüri, tip III : Sistin ve Lizin taşınımı böbrekte problemli fakat bağırsaklarda normaldir.
Hiper sistinüri : Hiper sistinüri’de idrarda orta düzeyde bir sistin yükselmesi vardır.

Tedavi

Hastalığın semptomları genellikle 10 ile 30 yaş aralığında kendini göstermeye başlar, bu hastalığın tedavisinde başlıca amaç idrardaki sistin seviyesini düşürmektir. Bu yüzden hastalara bol sıvı alımı ve alkali beslenme önerilir, idrarın daha alkali olması sistinin idrarda daha kolay çözünerek taş oluşumunu önleyecektir ve bol sıvı alımı sayesinde idrardaki sistin konsantrasyonu azalacaktır.

Ortalama olarak, bir sistinüri hastası her sene yeni bir taş üretir ve 3 senede bir bu taşlar cerrahi işlem gerektirir.

Ayrıca reçete edilebilen ilaçlar arasında Thiopronin ve Kartopril bulunur. Cerrahi tedavi oluşan taşa bağlı olarak bazı durumlarda gereklidir ancak sistin birikimi devam ettikçe taş oluşumu tekrarlanacaktır.