Optik Atrofi Tip 1

İçindekiler

Tanım

Optik atrofi tip 1, çoğu zaman çocukluk çağında başlayan, yaş ilerledikçe yavaş yavaş kötüleşen bir görüşe neden olan kalıtsal hastalıktır. Optik atrofi tip 1 hastalığına sahip insanlar tipik olarak tünel görüşü olarak tabir edilen görüş alanlarının daralması durumunu yaşarlar. Etkilenen kişiler, görüş alanı küçüldükçe görme duyusunu da yavaş yavaş kaybederler. Genellikle her iki göz de eşit olarak etkilenir. Fakat görme kaybının şiddeti, aynı ailenin bu durumdan etkilenmiş üyeleri arasında normal görüşten tam körlüğe kadar geniş spektrumda değişebilmektedir.

Görme kaybının yanı sıra optik atrofi tip 1 hastalığına sahip insanlar çoğunlukla yeşil ve mavi tonlarını ayırt etmeyi zorlaştıran veya imkansızlaştıran görme problemleri (renk körlüğü) yaşarlar.

Optik atrofi tip 1 olan insanlar, hastalığın erken evrelerinde, gözün arkasını kaplayan ve özel dalga boylarında gelen ışığa duyarlı bir doku olan retinada belirli hücrelerin (retinal gangliyon hücreleri) ilerleyici kaybını yaşarlar. Bu hücrelerin kaybını (retinal gangliyon hücreleri), görsel bilgiyi gözden beyne (optik sinirler) ileten sinirlerin dejenerasyonu (atrofi) takip eder ve bu da daha fazla görme kaybına sebep olur. Atrofi, sinirlerin göz muayenesi sırasında görülebilen anormal derecede soluk görünüme sahip olmasına sebep olur.

Sıklık

Dünya çapında optik atrofi tip 1’den, 35.000 insandan 1 insanın etkilendiği tahmin edilmektedir. Ancak spesifik olarak Danimarka’da 10.000 insandan yaklaşık 1 etkilenenin olması nedeniyle diğer ülkelerden daha yaygın görülür.

Nedenler

OPA1 genindeki mutasyonlar optik atrofi tip 1 hastalığına sebep olmaktadır. Vücuttaki tüm dokularda ve hücrelerde bu genden ilgili protein üretimi yapılmaktadır. Normal koşullarda OPA1 proteini, hücrelerin enerji üreten merkezleri olan mitokondri içinde bulunur. Protein, mitokondrinin şekli ve yapısının organizasyonunda ve kontrollü hücre ölümünde (apoptoz) önemli pay sahibidir. OPA1 proteini ayrıca hücrelerin enerjilerinin çoğunu elde ettiği, “oksidatif fosforilasyon” adı verilen süreçte yer alır. Ayriyeten, protein mitokondriyal DNA (mtDNA) adı verilen mitokondri içindeki DNA’nın korunmasında pay sahibidir.

OPA1 genindeki mutasyonlar mitokondriyal işlev ile ilgili sorunlara yol açar. Mitokondri şekli bozulmaya başlar ve dağınık hale gelir. Sonucunda mitokondri enerji üretme kabiliyetlerini azaltır. Mitokondri içindeki özel kalıtsal materyal mtDNA’nın kontrolü ve onarım mekanizması bozulabilir. Bu durum da mitokondriyal enerji üretimine daha fazla müdahale eden mtDNA mutasyonlarına neden olabilir. Bunu yanı sıra zayıf işlevli mitokondriyi içeren hücreler apoptoza daha duyarlı hale gelir. Bilhassa, retina gangliyon hücreleri gibi yüksek enerji isteği olan hücreler zamanla ölmektedir. Aksonlar olarak isimlendirilen retina gangliyon hücrelerinin özel uzantıları optik sinirleri oluşturur. Bu temel bilgi ışığında retina gangliyon hücreleri ölmesinin sonucunda optik sinirlerde atrofi (körelme, zayıflama, küçülme) görülür ve dolayısıyla beyine görsel bilgi iletilemez.

Kalıtım Modeli

Optik atrofi tip 1 otozomal dominant kalıtım ile nesilden nesile aktarılır, bu da her hücredeki değiştirilmiş genin bir kopyasının kalıtılması, bu hastalığın oluşması için yeterli kaynağın olduğu anlamına gelir.

Çoğu durumda, mutasyonu taşıyan insan daha evvel mutasyonu taşıyan ebeveynden kalıtsal olarak miras almıştır. Bu ihtimalin dışında az sıklıkla optik atrofi tip 1, ilgili gendeki yeni mutasyonlardan kaynaklandığı durumlarla da karşılaşılmıştır. Özetle küçükte olsa bir ihtimal, ailelerinde bozukluk öyküsü olmayan bireylerde ortaya çıkmaktadır.

Nadir olarak OPA1 gen mutasyonunu taşıyan bireylerde, penetrans oranı (genin fenotipte görülme oranı) azalması görülür ve bu durumda bireyde optik atrofi tip 1 hastalığı ile karşılaşılmaz.