Norrie Hastalığı

İçindekiler

Tanım

Norrie hastalığı, erkek bebeklerde doğum sırasında ya da doğumdan hemen sonra körlüğe neden olan kalıtsal bir göz bozukluğudur. Bu hastalık gözün arkasında biriken olgunlaşmamış retinal hücreler yığını ile retinanın (algılayıcı hücrelerin ışığı ve rengi algılayan tabakası) anormal gelişimine neden olur. Bunun sonucunda, göz bebekleri üzerlerine ışık parladığında beyaz görünür. Bu durum lökokori olarak adlandırılan bir belirtidir. İrisler (gözün renkli kısmı) ya da göz küreleri yaşamın ilk ayında küçülebilir ve durumları kötüye gidebilir, zamanla katarakt (göz merceğinde bulanıklık) oluşabilir.

Norrie hastalığına sahip bireylerin %30’u aşamalı ilerleyen duyma kaybı geliştirir ve %30-50’si dik oturmak ve yürümek gibi motor becerilerinde gelişimsel aksaklık yaşar. Diğer sorunlar sıklıkla dolaşımı, nefes almayı, sindirimi, boşaltımı veya üremeyi etkileyen anormallikler ve ruh hastalığı ile birlikte zayıftan orta halliye kadar zihinsel engelliliği içerebilir.

Sıklık

Norrie hastalığı nadir bir hastalıktır; 400 vakadan daha fazlası bilimsel literatürde rapor edilmiştir.

Nedenler

NDP genindeki mutasyonlar Norrie hastalığına sebep olmaktadır. NDP geni norrin olarak adlandırılan bir proteinin üretilmesi emrini verir. Norrin, Wnt kademeli dizisine (hücre ve dokuların gelişim yolunu etkileyen adımlar dizisi) katılır. Bu protein özellikle retinal hücrelerin eşsiz algılama yetenekleri için özelleşmelerinde önemli bir rol oynuyor görünmektedir. Ayrıca, retina ve iç kulak dokularına kan temin edilmesine ve diğer vücut sistemlerinin gelişimine de katılır.

Wnt kademeli dizisini başlatmak için norrin, frizzled-4 olarak adlandırılan bir diğer proteine bağlanmalıdır. Norrin proteinindeki mutasyonlar onun frizzled-4 proteinine bağlanma yeteneğini engelleyerek Norrie hastalığının belirti ve semptomlarına neden olur.

Kalıtım Modeli

Bu hastalık X’e bağlı çekinik modelle kalıtılır. Bir durum, eğer hastalığa neden olan mutasyona uğramış gen iki cinsiyet kromozomundan biri olan X kromozomunda bulunuyorsa X’e bağlı olarak adlandırılır. Erkeklerde (yalnızca bir X kromozomu vardır) her hücrede değişmiş genin bir kopyasının olması hastalığa sebep olmak için yeterlidir. Dişilerde (iki tane X kromozomları vardır) hastalığın oluşması için mutasyonun genin her iki kopyasında da oluşması gerekir. Erkekler X’e bağlı çekinik hastalıklardan dişilere göre çok daha sık etkilenirler. X’e bağlı kalıtımın bir özelliği babaların oğullarına X’e bağlı karakterleri geçirememesidir.

X’e bağlı çekinik kalıtımda, her hücrede hastalığa bağlı genin değişmiş bir kopyasına sahip dişiler taşıyıcı olarak adlandırılır. Bu kişiler bu geni sonraki nesle aktarabilir ama genellikle hastalığın belirti ve semptomlarını göstermezler.

Bununla birlikte nadir durumlarda, taşıyıcı dişilerde bazı retinal anormallikler ya da Norrie hastalığı ile ilişkili hafif duyma kaybı görünmüştür. Norrie hastalığının özelliklerini gösteren, bir NDP geni mutasyonuna sahip dişilerin bu durumu X-inaktivasyonu denilen bir süreçten kaynaklanır. Dişilerin erken embriyonik gelişiminde, somatik hücrelerde (yumurta ve sperm hücreleri dışındaki hücreler) X kromozomlarından biri kalıcı olarak kapanır (inaktive olur).

X-inaktivasyonu, dişilerin bütün vücut hücrelerinde de erkekler gibi X kromozomunun yalnızca bir aktif kopyasına sahip olmalarını sağlar. X-inaktivasyonu genellikle rastgele gerçekleşir, böylece her X kromozomu vücut hücrelerinin yaklaşık yarısında aktif olur. Bu, bir NDP geni mutasyonuna sahip dişilerin hücrelerinin yaklaşık yarısında NDP geni mutasyonu taşıyan X kromozomunun, yaklaşık diğer yarısında normal NDP geni taşıyan X kromozomunun aktif olduğu anlamına gelir. X-inaktivastonu, işlevsel norrin proteini üreten bazı hücrelere ve üretemeyen bazı hücrelere yol açtığı için dişiler Norrie hastalığının bazı özelliklerine sahip olabilirler.