İçindekiler
Sağlaklık-Solaklık ve Genetik
İnsanların davranışlarında olduğu gibi hangi ellerini daha baskın kullandıkları da çevre etkisi, genetik özellikler ve şans etmenlerini içeren karmaşık bir yapı gibi görünür. Peki sizce ellerimiz ile genetik arasında bir ilişki var mıdır?
Ellilik, ya da baskın el, yazı yazmak veya top atmak gibi motor faaliyetlere bir elin diğer elden daha yatkın olmasıdır. Coğrafi konuma göre baskın el yüzdeleri değişse de, batı ülkelerinde yaşayan insanların %85 ila %90’ı sağ elini baskın olarak diğer %10 ila %15 ise sol elini baskın olarak kullanır. Karma ellilik, her özellik için ayrı bir eli kullanma durumu, ve iki ellilik (ambidekster), her iki elin de tüm durumlarda rahat kullanılabilmesi, halk arasında yaygın değildir.
El Kullanışının Belirlenmesi
Hangi elin daha baskın olarak kullanılacağı daha anne karnında belirlenir. Seçilen baskın el, erken çocukluk döneminde kendini göstermeye başlar ve hayatın geri kalanında sabit bir şekilde devam eder. Bu el seçiminin nasıl olduğunun biyolojik temeli hakkında fazla bilgi yoktur. Tercih edilen elin belirlenmesi vücudun sağ ve sol kısımlarının gelişim değişikliklerinden kaynaklanabilir. Daha net olmak gerekirse, baskın olarak kullanılan el beynin sağ ve sol lobları arasındaki gelişim farkından kaynaklanır. Beynin sağ lobu, vücudun sol bölümünün hareketlerini, sol lobu ise vücudun sağ bölümünün hareketlerini kontrol eder.
İlk olarak, hangi elin tercih edildiğinin tek bir gene bağlı olduğu düşünüldü. Günümüzdeki araştırmalar sadece bir gene bağlı olmadığını, aksine birden fazla genin, belki 40 kadar, dahil olduğunu açıklamaktadır. Genlerin hepsi teker teker zayıf bir etki oluştursa da, bir araya geldiklerinde el tercihinin ortaya çıkmasında büyük rol oynarlar. Çalışmalar genlerin sağ-sol asimetrisinin ortaya çıkartmasının, vücut gelişiminin ilk basamaklarında oluşturduklarını göstermiştir.
Kalıtsallık
Günümüze kadar, tercih edilen elin belirlenmesinde etkili olan genlerin sadece belli bir kısmı bulundu. Örneğin “PCSK6 geni” şizofreni hastalarında sağ eli kullanma sıklığı ile ilişkilendirilir. “LRRTM1 geni” disleksi hastalarının sol ellerini kullanması oranıyla ilişkilendirilir. Bu iki genin, hastalıklar olmaksızın el tercihinde rol oynayıp oynamadıkları henüz belirlenmemiştir.
Çalışmalar, el tercihine katkısı bulunan diğer etmenlerin varlığını da kanıtladı. Doğumdan önce bulunulan alan ve kültürel etkiler de rol oynayabilir. Kişisel farklılıklar da el tercihi faktörlerinden biri olabilir.
Sonuç
Çoğu karmaşık durumda olduğu gibi, el tercihinde de basit olmayan bir genetik aktarım söz konusudur. Sol eli tercih etme ihtimali düşük olmasa da, sol eli tercih eden ailelerin çocukları sağ elini tercih ediyor. Tek yumurta ikizlerinin sağ ellerini ya da sol ellerini kullanma ihtimalleri çift yumurta ikizlerine göre daha yüksektir, ancak çoğu çift yumurta ikizi zıt elleri baskın kullanır.
Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/primer/traits/handedness
Görsel Kaynak: https://www.shutterstock.com/image-photo/top-view-on-pulling-out-hands-1144833887?src=-2-6
Editör: Sibel Öncel