Meryem Melisa KAR Giriş
Genetik bilginin tamamının kopyalanmasıyla aynı genetik bilgiye sahip canlılar elde edilebilmesine klonlama denir. Klonlama bir canlının genetik ikizinin oluşturulması olarak da tanımlanabilir. Klonlama çalışmalarının ilk denemeleri 1952’de kurbağalarda yapılmıştır. Bu çalışmalar 1979’da farelerde, 1984’te koyunlarda ve 1986’da sığır embriyolarında devam etmiştir. 1997 yılında İskoç bilim insanı Dr. Ian Wilmut (İyan Vilmut) ve ekibinin koyunlarda yaptığı klonlama çalışmalarında Dolly (Doli) adını verdikleri koyunu üretmeleri dünyada ses getiren bir çalışma olmuştur.
Dr. Ian Wilmut ve ekibi yetişkin dişi bir koyunun bedeninden aldıkları bir hücrenin (meme hücresi) çekirdeğini çıkararak başka bir koyuna ait çekirdeği çıkarılan yumurta hücresine enjekte ettiler. Bu yumurta hücresinin defalarca bölünmesini sağlayarak embriyo hâline getirdiler. Embriyo hâline getirdikleri bu hücre topluluğunu üçüncü bir koyunun rahmine (taşıyıcı dişi koyun) yerleştirdiler. Bu embriyo üçüncü koyunun rahminde gelişimini tamamlayıp dünyaya geldiğinde genetik olarak çekirdeği alınan koyunun aynısı oldu.
Klonlama çalışmalarına Dolly’den sonra da devam edilmiştir. Elde edilen sonuçlar pek çok çalışmada kullanılmıştır. Ülkemizde klonlama çalışmaları ilk kez İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi hocalarından olan Prof. Dr. Sema Birler başkanlığındaki ekip tarafından yapılmıştır. Oyalı adını verdikleri koyun, 21 Kasım 2007 tarihinde dünyaya gelmiştir. Oyalı, Türkiye’nin ilk klonlanan canlısıdır. Türkiye’nin ilk klon buzağısı ise Efe adını almıştır. Efe, 19 Ağustos 2009 tarihinde dünyaya gelmiştir ve dünyada ilk klonlanan Anadolu yerli sığırı olarak literatüre girmiştir.
Klonlama Çalışmalarının ve Organizmaların Genetiğinin Değiştirilmesinin Olası Sonuçları
Klonlama çalışmaları üretim amaçlı ve tedavi amaçlı olmak üzere iki gruba toplanabilir. Üretim amaçlı klonlama çalışmaları ile bireyin genetik ikizi yapılabilir, üreme yeteneği olmayan bireylerin çocuk sahibi olması sağlanabilir. Tedavi amaçlı klonlama çalışmaları ile oluşturulan embriyolardan kök hücre elde edilerek yeni organ ve doku üretimi sağlanabilir; üretilen doku ve organlar, hastalıklı organ ve dokuların tamiri veya değiştirilmesinde kullanılabilir. Klonlama bu ve benzeri çalışmalara kapı açsa da beraberinde ciddi tartışmalar getirmiştir. Bu tartışmalar genellikle üretim amaçlı klonlamanın ve buna bağlı olarak bu amaca hizmet edecek embriyolojik kök hücre üretiminin meşruluğu ile ilgilidir. Dünyada genel olarak tedavi amaçlı klonlama yasaklanmazken üretim amaçlı klonlamayı yasaklayan düzenlemeler vardır. Tedavi amaçlı yapılan klonlama çalışmalarında ise oluşturulan embriyoların bir şekilde öldürülmüş olması başka tartışmalara neden olmuştur. Bir insanın sağlığını düzeltmek amacı ile başka bir canlı insan modelinin yok edilmesinin etik olmadığı savunulmaktadır. Bilim dünyası faydalı amaçlar için kullanılabilecek yönleri olan bir buluş ile etik değerler arasında kalmakta ve çözüm üretmeye çalışmaktadır.
Organizmaların genetiğinin değiştirilmesinin çeşitli faydaları olsa da çok fazla tartışılan yönü vardır. Bu tartışmaların başında gıda güvenliği gelir çünkü bu organizmaların gıda olarak tüketiminin vücutta alerjen etkilere neden olduğu ile ilgili sonuçlar vardır. Bir başka tartışma konusu da genetiği değiştirilmiş tohumların tarlalara ekilmesidir çünkü bu tohumlardan tozlaşma yoluyla civardaki bitkilere gen kaçışları olmaktadır. Bu durum ekolojik denge açısından riskler oluşturmaktadır. Genetiği değiştirilmiş organizmalardan elde edilen çeşitli gıda ürünlerinin insan ve çiftlik hayvanlarında kullanılması ise bu canlılarda antibiyotik direncinin artmasına neden olduğu için tehlikelidir. Genetiği değiştirilmiş tohumların ticareti, sahipliği ve kontrolü ile ilgili yapılması gereken düzenlenmeler ise ortaya çıkan diğer sonuçlardır.
Kaynaklar:
- https://www.genome.gov/about-genomics/fact-sheets/Cloning-Fact-Sheet
- https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/cloning/
- https://plato.stanford.edu/entries/cloning/
- https://www.nature.com/subjects/cloning
- https://www.scientificamerican.com/article/20-years-after-dolly-the-sheep-led-the-way-where-is-cloning-now/
Görsel Kaynak: https://www.emaze.com/%40AZCCQCWZ#!
Editör: İrem Ezgi Ustaoğlu
