Juvenil Miyoklonik Epilepsi

Tanım

Juvenil miyoklonik epilepsi, tekrarlayan nöbetler (epilepsi) ile karakterize bir durumdur. Bu durum çocukluk veya ergenlikte, genellikle 12 ve 18 yaş arasında başlar ve yetişkinliğe kadar sürer. Bu rahatsızlığı olan kişilerde en sık görülen nöbet türü, hızlı, kontrolsüz kas hareketlerine neden olan miyoklonik nöbetlerdir. Bu kişilerde ayrıca, kas sertliği, kasılmalar ve bilinç kaybına neden olan tonik-klonik nöbetler (genel olarak grand mal nöbetler olarak da bilinir) olabilir. Bazen, etkilenen bireyler, kısa bir süre için başlangıçta hareketsiz nöbet gibi görünen bilinç kaybına neden olan absans nöbeti (jeneralize nöbetler olarak adlandırılan tüm beyine yayılan nöbetlerdendir) geçirirler. Tipik olarak, juvenil miyoklonik epilepsisi olan insanlar ergenlikte karakteristik miyoklonik nöbetler geliştirir, birkaç yıl sonra jeneralize tonik-klonik nöbetler geliştirir. Nöbetler her an gerçekleşebilse de, en sık sabah uyandıktan kısa bir süre sonra ortaya çıkar. Nöbetler uyku eksikliği, aşırı yorgunluk, stres veya alkol tüketimi nedeniyle tetiklenebilir.

Sıklık

Juvenil miyoklonik epilepsi, dünya çapında 1.000 kişiden 1’ini etkilemektedir. Epilepsili kişilerin yaklaşık yüzde 5’inde juvenil miyoklonik epilepsisi vardır.

Nedenler

Juvenil miyoklonik epilepsinin genetiği komplekstir ve tam olarak anlaşılmamıştır. Birkaç genden birindeki mutasyonlar, bu duruma duyarlılığı artırabilir veya neden olabilir. Bu genlerin en çok araştırılanı, GABRA1 ve EFHC1 genidir, ancak diğer en az üç gendeki mutasyonlar, bu rahatsızlığı olan kişilerde tanımlanmıştır. Juvenil miyoklonik epilepsisi olan birçok insanda bu genlerin hiçbirinde mutasyon yoktur. Diğer, tanımlanamayan genlerdeki değişiklikler bu duruma dâhil olabilir.

GABRA1 genindeki bir mutasyon, juvenil miyoklonik epilepsisi olan geniş bir ailenin birkaç üyesinde tanımlanmıştır. GABRA1 geni, GABAᴀ reseptör proteininin bir parçasını, alfa-1 (α1) alt biriminin üretilme emrini verir. GABAᴀ reseptörü, negatif yüklü klor atomlarının (klorür iyonları) hücre zarını geçmesine izin veren kanal görevi görür. Bebeklik döneminden sonra, klorür iyonlarının akışı hücrede sinir hücreleri (nöronlar) arasındaki sinyalleşmeyi engelleyen ve beynin çok fazla sinyalle aşırı yüklenmesini önleyen bir ortam yaratır. GABRA1 genindeki mutasyonlar, değiştirilmiş bir α1 alt ünitesine ve mevcut GABAᴀ reseptörlerinin sayısında bir azalmaya yol açar. Sonuç olarak, nöronlar arasındaki sinyal kontrol edilmez, bu da nöronların aşırı uyarılmasına neden olabilir. Araştırmacılar beyindeki belirli nöronların aşırı uyarılmasının nöbetlerle ilişkili anormal beyin aktivitesini tetiklediğine inanıyor.

EFHC1 genindeki mutasyonlar, az sayıda insanda juvenil miyoklonik epilepsi ile ilişkilidir. EFHC1 geni, işlevi tam olarak anlaşılmamasına rağmen, nöron aktivitesinde de rol oynayan bir proteinin üretilme emrini verir. EFHC1 proteini, kalsiyum kanalı görevi gören başka bir proteine eklenir. Bu protein, pozitif yüklü kalsiyum iyonlarının hücre zarını geçmesine izin verir. Bu iyonların hareketi nöronlar arasındaki normal sinyalleşme için kritiktir. Mekanizma net olmasa da, EFHC1 proteinin hücre içindeki kalsiyum iyonlarının dengesini düzenlemeye yardımcı olduğu düşünülmektedir. Ek olarak, çalışmalar EFHC1 proteininin hücrelerin kendi kendini imha etmesine dâhil olabileceğini göstermektedir. EFHC1 gen mutasyonları, EFHC1 proteininin fonksiyonunu azaltır. Araştırmacılar bu azalmanın nöron sayısında artışa neden olduğunu ve kalsiyum dengesini bozduğunu öne sürüyorlar. Aralıksız bu etkiler nöronların aşırı uyarılmasına ve nöbetlerin tetiklenmesine neden olabilir.

Kalıtım Modeli

Juvenil miyoklonik epilepsinin kalıtım paterni tam olarak anlaşılmamıştır. Bu duruma GABRA1 genindeki mutasyonlar neden olduğu zaman, otozomal dominant paternde kalıtılır, bu da her hücrede değiştirilmiş genin bir kopyasının bozukluğa neden olması için yeterli olduğu anlamına gelir. EFHC1 genindeki mutasyonların neden olduğu juvenil miyoklonik epilepsinin kalıtım paterni bilinmemektedir.

Juvenil miyoklonik epilepsi ailelerde kalıtsal olarak geçmesine rağmen, ailede hastalık öyküsü olmayan kişilerde birçok vaka görülür.

Hastalığın Diğer İsimleri

• Ergenlik miyoklonik epilepsisi
• Janz sendromu
• Petit mal, dürtüsel

Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/condition/juvenile-myoclonic-epilepsy

Görsel Kaynaj: https://www.genengnews.com/news/genetic-links-shared-by-both-severe-and-less-severe-forms-of-epilepsy/

Editör: Elif Berfin KORGAN