Huntington Hastalığı

Tanım

Huntington hastalığı kontrolsüz hareketlere, duygusal problemlere ve düşünme (algı) yeteneğinin kaybına neden olan ilerleyici bir beyin hastalığıdır.

Yetişkin başlangıçlı Huntington hastalığı, bu hastalığın en yaygın formudur ve genellikle bir insanın 30’lu 40’lı yaşlarında görülür. Sinirlilik, depresyon, küçük istemsiz hareketler, zayıf koordinasyon ve yeni bilgi öğrenme veya kararlar verme zorluğu bu hastalığın erken belirti ve semptomları olabilir. Bu hastalığıa sahip çoğu insan kore hastalığı da denilen istemsiz seğirme ve titreme hareketleri geliştirir. Hastalık ilerledikçe bu belirtiler daha belirgin hale gelir.

Etkilenen bireyler yürüme, konuşma ve yutma sorunları yaşayabilir. Bu hastalığa sahip insanlar, kişiliklerinde değişiklikler ve düşünme ve akıl yürütme yeteneklerinde düşüş yaşarlar. Hastalığın yetişkin başlangıçlı formuna sahip bireyler, genellikle bu belirti ve semptomlar başladıktan sonra yaklaşık 15 ila 20 yıl yaşarlar.

Hastalığın juvenil olarak bilinen daha az yaygın olan bir formu çocuklukta veya ergenlik döneminde başlar. Bu hastalığın juvenil formuna sahip insanlarda hareket problemleri, zihinsel ve duygusal değişiklikler görülür. Ayrıca juvenil formunun ek belirtileri arasında yavaş hareketler, sakarlık, sık düşme, katılık, konuşma bozukluğu ve salya akıntısı sayılabilir. Bu bireylerin düşünme ve akıl yürütme yeteneklerindeki düşüşler gibi okul performansları zayıf hale gelir. Nöbetler bu koşullardaki çocukların %30 ila %50’sinde görülür. Juvenil Huntington hastalığı, yetişkin başlangıçlı formundan daha hızlı ilerleme eğilimindedir. Etkilenen bireyler, genellikle bu belirti ve semptomlar başladıktan sonra yaklaşık 10 ila 15 yıl yaşarlar.

Sıklık

Huntington hastalığı, her 100.000 Avrupa soyundan insan için tahmin edilen 3 ila 7’yi etkilemektedir. Bu hastalığın Japon, Çin ve Afrika kökenli insanları içeren bazı diğer popülasyonlarda daha az yaygın olduğu görülmektedir.

Nedenler

Hastalık HTT genindeki mutasyonlardan kaynaklanmaktadır. HTT geni huntingtin denilen bir proteinin üretim emrini verir. Bu proteinin fonksiyonunun bilinmemesine rağmen, beyindeki sinir hücrelerinde (nöron) önemli bir rol oynadığı görülmektedir.

Hastalığa neden olan HTT mutasyonu CAG trinükleotid tekrar olarak bilinen bir DNA parçası içerir. Bu parça, arka arkaya birçok kez görünen DNA’nın üç yapı taşının (sitozin, adenin ve guanin) bir dizisinden oluşur. Normalde, CAG parçası bu gende 10 ila 35 kez tekrarlanır. Huntington hastalığına sahip insanlarda bu CAG parçası 36 ila 120 defadan daha fazla tekrarlanır. 40 ya daha fazla CAG tekrarına sahip insanlar Huntington hastalığının belirti ve semptomlarını hemen hemen her zaman geliştirirken, 36 ila 39 CAG tekrarına sahip insanlar bu belirti ve semptomları geliştirebilir veya geliştiremezler.

CAG parçasının boyutundaki bir artış huntingtin proteinin anormal derecede uzun bir versiyonunun üretimine yol açar.  Bu uzatılmış protein birbirine bağlanan ve bu hücrelerin normal fonksiyonlarını bozarak nöronlarda biriken küçük, toksik parçalara ayrılır. Beynin belirli bölgelerindeki nöronların işlevsizliği ve nihayetinde ölümü Huntington hastalığının belirti ve semptomlarının temelini oluşturur.

Kalıtım Modeli

Bu hastalık koşulu, her hücredeki değiştirilmiş genin bir kopyasının bir bozukluğa neden olmak için yeterli olduğu anlamına gelen otozomal dominant paternde kalıtsaldır. Etkilenen bir kişi genellikle değiştirilmiş geni, etkilenen bir ebeveynden alır. Nadir durumlarda, Huntington hastalığına sahip bir bireyin, bu hastalıkla ilgili bozukluğu olan bir ebeveyni yoktur.

Değiştirilmiş HTT geni bir nesilden gelecek nesile geçtikçe, CAG trinükleotit tekrarının boyutu, genellikle boyut olarak artar. Tekrarların daha büyük bir sayısı genellikle belirti ve semptomların daha erken başlangıcı ile ilişkilidir. Bu durum antisipasyon (beklenti) olarak adlandırılır. Huntington hastalığının yetişkin başlangıçlı formuna sahip insanlar tipik olarak HTT geninde 40 ila 50 tekrarlara sahipken, bu hastalığın jüvenil formuna sahip insanlar 60’tan fazla CAG tekrarına sahip olma eğilimindedirler.

HTT geninde 27 ila 35 CAG tekrarına sahip bireyler Huntington hastalığını geliştiremez, ancak bu hastalığı geliştirecek çocuklara sahip olma riskleri vardır. Bu gen bir bireyden çocuğuna geçtikçe, CAG trinükleotit tekrarının boyutu Huntington hastalığı ile ilişkili aralığa kadar uzayabilir (36 tekrar veya daha fazla).

Bu Hastalığın Diğer İsimleri

• Huntington Koresi
• Huntington Kronik İlerleyici Kalıtsal Koresi
• Huntington Hastalığı

Kaynak:https://ghr.nlm.nih.gov/condition/huntington-disease

Editör: Elif Berfin KORGAN