İçindekiler
Tanım
Rahim ağzı kanserinin gelişiminde dört ana basamak vardır. Rahim ağzı kanseri dünya genelinde görülen en yaygın ikinci kanser türüdür. Bunun sebep ve oluşumu hakkındaki bilgiler hızla artmaktadır. Genel sebep karsinojenik HPV (human papillomavirus)‘nin yaklaşık 15 genotipinden biri olan kalıcı enfeksiyonudur.
- Rahim ağzı transformasyon bölgesindeki metaplastik epitel enfeksiyonu.
- Viral kararlılık
- Sürekli enfekte olmuş epitelin rahim ağzı ön kanserine ilerlemesi.
- Epitel bazal zarı aracılıgıyla istila.
Enfeksiyon, genç kadınlarda cinsel faaliyetin ilk 10 yılında aşırı yaygındır. Tipik olarak , sürekli enfeksiyonlar ve ön kanser , yeni enfeksiyonların %10’nun daha azından 5-10 yıl içinde ayırt edilir . İstilacı ön kansere sahip olan kadınların azınlığında uzun yılar sonra 35-55 yaşları civarında orta veya yüksek risk ile ortaya çıkabilir. HPV ‘nin her genotipi evrimsel türlerle bağlantılı karsinojenik risklerden farklı olarak otonom bir enfeksiyon gibi davranır. Bilgimiz, geliştirilmiş tarama testleri ve aşılar dahil önlem ve klinik tedavi yöntemlerini beraberinde getirmiştir.
Rahim ağzı karsinojenezinin yeni HPV kaynaklı modeli sadece hücre ve doku bilimine dayalı eski morfolojik modellerin yavaş yavaş yerini alması gerekir. HPV ile ilgili teknoloji eğer akıllıca uygulanırsa düşük maliyetli tedavilerde bile rahim ağzı kanseri vakalarını ve bunun sebep olduğu hastalık ve ölüm oranını azaltabilir.
HPV Kaynaklı Rahim Ağzı Kanseri İle İlişkili Sağlık Durumları
Kanser
Kanser , vücut hücrelerinin anormalleştiği ve kontrolsüz şekilde bölündüğü bir hastalıktır. Kanser hücreleri yakınındaki dokuları istila edip, kan yolu ve lenf sistemi vasıtasıyla vücudun diğer bölgelerine yayılabilir.
HPV’nin Tanımı
Human papilloma virus ( HPV ) ciltten cilde temas ile kişiden kişiye geçebilen bir virüstür. HPV’nin yüzden fazla türü bulunmuştur. Çoğu zararsız olmasına rağmen 30 kadarı genital bölge enfeksiyonlarına neden olur ve bireyin enfekte olmuş başka bir bireyle olan cinsel ilişkisiyle bu virüslere maruz kalır. Vücut genellikle sağlık problemlerine neden olmadan HPV’yi etkisiz kılar, eğer etkisiz hale getirilmezse düşük veya yüksek risk faktörlerine sebep olur.
Düşük riskli HPV türleri (6,11,42,43 ve 44 ) hem erkek hem kadınlarda genital siğillere sebep olabilir. Bunlar deri ve cinsel organlara mukus zar üzerindeki yumuşak urlardır. Ayrıca penis, vulva, üretra, vajina, serviks üstünde ; anüs çevresinde ve içinde de bulunabilir. Siğiller, hayati tehlike barındırmazlar fakat bireyleri duygusal yönden yorabilirler.
Yüksek riskli HPV türleri (16,18,31,33,39,45,51,52,56,58,59,66,68 ve 73) kadınlarda serviks, vulva, vajina ve anüs kanserlerine sebep olabilir. Erkeklerde ise anüs ve penis kanserlerine sebep olur.
HPV çok yaygın bir virüstür. Ergenliğin sonundaki ve yirmili yaşların başındaki genç erkek ve kadınlarda daha yaygındır. Bazı araştırmalar, cinsel ilişkide dört kişiden en az üçünün ileri ki bir zamanda genital HPV enfeksiyonuna maruz kalacağını ileri sürmektedir.
HPV Kadınlarda mı Yoksa Erkeklerde mi Daha Yaygındır?
HPV erkeklerde olduğu gibi kadınlarda da yaygındır. Ama HPV’nin erkeklerde ciddi sağlık problemlerine sebep olması daha az olasıdır. Çoğu HPV’li erkekte, HPV’nin neden olduğu semptom ve sağlık sorunları çoğunlukla görünmez. Erkeklerde HPV için onaylanmış bir test yoktur.
Bulaşma
HPV ağırlıklı olarak cinsel yolla bulaşır fakat cinsel ilişki enfeksiyonun oluşması için gerekli değildir. HPV ciltten cilde temas ile bulaşır. Diğer birçok cinsel yolla bulaşan hastalıklarda olduğu gibi, genital HPV enfeksiyonunun semptomları çoğunlukla görülmez.
HPV’nin Bulaşmayacağı Durumlar
- Klozet
- Öpüşmek, sarılmak, el ele tutuşmak
- Temiz olmamak
- Gıda ve kap kacakların paylaşılması
- Aile öyküsü
HPV Enfeksiyonu Hangi Hastalıklara Sebep Olur?
Yaklaşık olarak 12 çeşit HPV genital bölge siğillerine neden olur. Bu urlar vajinanın içinde ya da dışında, penisin üstünde oluşabilir ve yakındaki deriye yayılabilir. Genital siğiller anüs çevresinde vulva veya serviks üstünde gelişebilir. Yaklaşık olarak 15 HPV türü anüs, serviks, vulva ve penis kanserleri ile bağlantılıdır. Ayrıca baş ve boyun kanserine de sebep olabilirler. Bu türler yüksek riskli olarak bilinir. Serviks kanseri kadınların rahim ağzında başlar. Serviks, vajinaya bağlanan üterusun alt kısmında yer alan dar bir organdır. Aynı şekilde diğer vücut organlarında da gelişebilir.
HPV Serviks Kanserine Nasıl Sebep Olur?
Serviks, hücrelerden oluşan ince bir doku tabakasıyla çevrilidir . Eğer HPV varsa o hücrelere girebilir. Enfekte hücreler anormalleşebilir veya bozulabilir ve farklı bir şekilde gelişmeye başlar. Bu hücrelerde ki degişiklikler ön kansere doğru bir gelişim gösterebilir . Serviksi çevreleyen ince dokudaki değişiklikler dysplasia veya CIN ( cervical intraepithelial neoplasia ) olarak adlandırılır. Çogu kadında bağışılık sistemi, virüsü kansere sebep olmadan yok eder fakat bazı kadınlarda HPV bağışıklık sistemi tarafından yok edilemez ve ortadan kalkmaz . Bu durumda HPV kansere ya da daha çoğunlukla kansere yol açabilir .
Rahim Ağzı Kanserinin Türleri
Başlıca iki türü vardır. Bunlar mikroskop altında hücre görünümüyle ayırt edilirler.
- Yassı hücreli kanser
- Adenokanser
Yassı Hücreli Kanser
Rahim ağzının tabanını kaplayan ince yassı hücrelerde başlar. Bu tür rahim ağzı kanserinin %80 ila 90’nının sebebidir.
Adenokanser
Rahim ağzının üst kısmını kaplayan glandüler hücrelerde gelişir. Bu kanserler rahim ağzı kanserinin %10 ila 20 ‘sini oluşturur.
Bazen rahim ağzı kanseri iki hücre türünü de içerir, diğer kanser türleri rahim ağzında gelişebilir fakat bunlar nadirdir. Metastatik rahim ağzı kanser gibi vücudun diğer bölgelerine yayılırlar.
Semptomlar
Karnıbahar benzeri ur formunda görülürler ayrıca düz de olabilirler. Vajinanın içinde ve dışındada bulunabilirler. Bu urların ortaya çıkması hastalıklı bir partnerle ilişkiye girdikten haftalar hatta bir yıl sonrasını bulabilir.
Vajinal Kanama
Adet dönemleri arasındaki kanamalar, ilişki sonrası veya menopoz sonrası kanamaları kapsar.
Anormal Vajina Akıntısı
Sulu pembe veya kabartılı akıntı yaygındır.
Pelvis Ağrısı
İlişki sırasında yada başka zamanlarda meydana gelen ağrı rahim ağzında meydana gelen anormal değişimlerin belirtisi ya da daha önemsiz bir durumun habercisi olabilir.
İleri Evre Rahim Ağzı Kanserinin Belirtileri
Rahim ağzı kanseri pelvisin lenf nodülerinde yada başka bir yerinde yayılıp buralarda şu belirtileri gösterebilir:
- Kilo kaybı
- Sırt ağrısı
- Bacakta ağrı veya şişme
- İstemsiz bir şekilde idrar ve dışkının tutulamaması
- Kemik çatlakları
- Yorgunluk
Rahim Ağzı Kanseri İçin Tarama Testleri
Rahim ağzı kanserinin gelişmesi genelikle yıllar alır. Bu süre zarfında HPV enfeksiyonu rahimin üzerindeki ya da etrafındaki hücrelerin anormalleşmesine yol açıp kansere sebebiyet verir.
Rahim ağzı kanseri için tarama metotları şunlardır:
- PAP testi
- HPV testi
PAP Testi
- PAP testi kadınlar için mevcut olan en güvenilir ve en etkili kanser tarama metotlarından biridir. PAP testi problemlerin bulunup kansere dönmeden ortadan kaldırılması için rahim ağzındaki değişiklikleri kontrol eder
- PAP testinde sağlık hizmetleri uzmanı rahim ağzından hücreleri toplamak için bir bez kullanır ve mikroskop altında herhangi bir problem olup olmadığını kontrol eder .
- Kadınlar PAP testini yaptırmaya ya ilk cinsel ilişkilerinden 3 yıl sonra ya da 21 yaşından sonra başlamalıdır .
- Kadınlar PAP testini en az üç yılda bir yaptırmalıdır .
HPV Testi
- HPV testi bazı durumlarda PAP testi ile birlikte kullanılabilir. HPV testi rahim ağzındaki hücre değişikliklerine sebeb olan virüsü (HPV) arar.
- HPV testi HPV’nin 13-14 yüksek riskli türünü tespit edebilir .
Rahim Ağzı Kanseri ve Genital Siğillere Karşı HPV Aşısı
Bu aşı kız çocuklarda ve kadınlarda geniş çapta test edilmiş olup güvenli olduğu ve önemli bir yan etkisinin bulunmadığı görülmüştür . En yaygın yan etkisi kol ağrısıdır.
İki tür HPV aşısı vardır:
- Cervarix
- Gardasila
Cervarix
- 3 doz seriden oluşur.
- Sadece kadınlar içindir.
- Kadınlarda 11-12 yaş grubu aşıya en iyi cevap veren yaş grubudur. Aşı cinsel aktivite başlamadan yapılmalıdır bu aşı 9 yaşında da başlatılabilir. Ayrıca daha önce aşı olmamış 13-26 yaş arası kadınlara da tavsiye edilir.
- Eğer bir HPV’ye maruz kalmadan aşı olursa rahim ağzı ve anal kanserin çoğu problemi önlenmiş olur.
Gardasila
- 3 dozluk serinin bir serisi hem kadınlara hem de erkelere uygulanır.
- Kadın ve erkeklerde 11-12 yaş grubu aşıya en iyi cevap veren yaş grubudur . Aşı cinsel aktivite başlamadan yapılmalıdır bu aşı 9 yaşında da başlatılabilir. Aşı olmamış veya 3 dozluk seriyi bitirmemiş 13-26 yaş arası kadınlar için de önerilir. Ayrıca aşı olmamış veya 3 dozluk seriyi bitirmemiş 13-21 yaş arası erkekler için de önerilir. 22-26 yaş arası erkeklere de verilebilir ve 9-26 yaş arası yüksek riskli erkeklere de verilmelidir.
Sonuç
Rahim ağzı kanseri taraması yassı hücre serviks kanseri vakalarını ve ölüm oranını azaltmada başarılı olmuştur. Rahim ağzı kanzerini erken teşhisi için Amerikan Kanser Toplulugu (ACS)’nun kılavuzu son olarak 2002 de gözden geçirilip güncellendi. Bu öneriler ilk kez sıvı bazlı sitoloji ve HPV DNA testini içeren tedavi seçeneklerini birleştirdi . O zamandan itibaren kansere neden olan en yaygın HPV türlerine karşı iki aşı geliştirildi ve klinik denemelerle test edildi. Bu aşılarla ilgili tedbir ve uygulamalarla alakalı sorunların yanı sıra, bu aşıların etkileriyle ilgilide sayısız çalışma yayınlanmıştır.