Ahmet Tuna Özen
Tanım
Histouyumluluk kompleksi gen grubu HLA olarak da bilinen kompleks protein yapısının yapılış bilgilerini içerir. HLA kompleksi immün sistemin vücut içinde kendi ürettiği ve işgalcilerin (Virüsler veya bakteriler) ürettiği proteinlerin ayırt edilmesini sağlar.
HLA majör Histouyumluluk kompleksinin (MHC) insanlardaki versiyonudur, Bu gen grubu çoğu canlı türünde gözlenir. insanlarda MHC kompleksi 200 den fazla genin 6. kromozomda yakın bir şekilde konumlanmasıyla oluşur. Bu kompleksteki genler 1. sınıf(tür), 2. tür ve 3. tür olmak üzere üç gruba ayrılır.
İnsanlarda MHC 1. türü 3 gen bulunur. Bunlar HLA-A HLA-B ve HLA-C olarak isimlendirilir. Bu genlerden üretilen proteinler vücuttaki neredeyse tüm hücrelerin yüzeyinde bulunur. Hücre yüzeyinde bu proteinler hücre dışına atılacak olan protein parçalarıyla (Peptitler) bağlantı kurarlar. MHC 1. tür proteinleri bu peptitleri immün sistemde sergiler. Eğer immün sistem peptitleri yabancı (Virüs veya bakteri peptiti) olarak tanımlarsa hücreni kendi kendini yok etme mekanizması devreye girer.
İnsanlarda 6 adet MHC 2. tür genler bulunur bunlar HLA-DPA1, HLA-DPB1, HLA-DQA1, HLA-DQB1, HLA-DRA ve HLA-DRB1 olarak adlandırılır. MHC 2. tür genleri immün sisteminin yüzeyinde bulunan proteinlerin yapım bilgilerini içerir. MHC 2. tür protileri de aynı MHC 1. tür proteinleri gibi peptidler immün sisteme sergiler.
MHC 3. tür genlerinin ürettiği proteinlerin biraz farklı özellikleri vardır. İmmün sistemde aktivitelerine ve iltihaplanma durumlarında kullanırlar. Bazı MHC genlerinin özelliği hala bilinmemektedir.
Histouyumluluk kompleks genlerinin değişik varyasyonları vardır; Her canlının immün sistemine çeşitli türdeki işgalcilerin girmesi durumda tepki vermesini sağlar. Histouyumluluk komplekslerinden bazılarının yüzden fazla tanımlanmış versiyonları (Allelleri) bulunmaktadır. Her birine bir numara verilir ( HLA-B27 gibi). Birbirlerine yakın olan alleller beraber kategorize edilir. Örnek olarak HLA-B27 geninin kırka yakın alt tür benzer alleli vardır. Bu alt türler HLA-B*2701 den HLA-B*2743 e kadar numaralandırılır.
100 den fazla hastalık Histouyumluluk kompleks genlerinin çeşitli allelleriyle ilişkilendirilmiştir. Örnek olarak HLA-B27 allelleri canlının “İltihaplı Ankilozan spondilit” isimli hastalığa yakalanma ihtimalini düşürür. İmmün sistemi anomalilerinin bazıları, bazı hastalıklar ve bazı kanser türleri de spesifik HLA allelleriyle ilişkilendirilir. Hala histokompleks genlerin hastalığın gelişimi üzerindeki etkileri tam olarak belirlenebilmiş değildir.
Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/primer/genefamily/hla
Görsel Kaynak: http://www.cryst.bbk.ac.uk/pps97/assignments/projects/coadwell/MHCSTFU1.HTM
Editör: Meryem Melisa KAR