Ali ASLAN
Tanım
Hedgehog Sinyal yolağı (Shh), vücut içerisindeki birçok gelişimsel sürecin düzenlenmesinden sorumlu önemli yolaklardan birisidir. Özellikle çok hücreli embriyoların şekillenmesinde ve büyümesinde önemli roller oynamaktadır.
Açıklama
Hedgehog sinyal yolağının bozulması, doğum kusurlarına ve kök hücre yenilenmesinin tetiklediği kansere neden olmaktadır. Shh’nin düzenli bir şekilde etkin olması, üretmiş olduğu Shh proteinin salınımı, hücre içine alımı ve yer değiştirmesiyle ilişkilidir. Shh’nin diğer önemli bir işlevi ise merkezi sinir sisteminin (CNS) düzenlenmesinde ve nöral şekillenmenin sağlanmasıdır.
Hedgehog sinyal yolağının keşfi, Drosophila meyve sinekleri üzerinde yapılan araştırmalar sonucunda gerçekleşmiştir. Drosophila, Shh genleri incelendiğinde, bu genlerin vücut bölümlerini oluşturduğu ve farklılaştırdığı görülmüştür. Bu genlerdeki mutasyonlar anormal embriyo gelişimine neden olduğu görülmüştür. Fare modelleri üzerine yapılan bir çalışmada, Shh geninin bozulması, nöral tüplerin eksikliğinde siklopya’ya ve ağır holoprozensefali’ye neden olduğu görülmüştür. İnsanlarda Shh geni mutasyonu, holoprozensefali’nin çeşitli fenotiplerinin görülmesine neden olmaktadır.
Shh, nöronlarda morfojen olarak görev alır ve derişimi çeşitli nöral hücrelerin etkinliğini sağlar. Shh, düşük derişimde ventral nöronların, yüksek derişimde ise motor nöronların etkileşimini sağlar. Spinal kord oluşumunda, notokord’un ventral kısmında ve ventral internöron progenitörünü indükleyen zemin plakası hücrelerinde üretilir. Öncü motor nöronlarının tanımlanmasında ve 5 tip nöron hücresinin üretilmesine yardımcı olur. Ayrıca, Shh’nin inhibe edilmesi hücrelerin farklılaşmasını engeller.
Kaynak: Carballo GB, Honorato JR, de Lopes GPF, Spohr TCLSE. A highlight on Sonic hedgehog pathway. Cell Commun Signal. 2018 Mar 20;16(1):11. doi: 10.1186/s12964-018-0220-7. PMID: 29558958; PMCID: PMC5861627.
Görsel Kaynak: https://www.deviantart.com/nowis-337/art/Sonic-Hedgehog-Protein-193812561
Editör: Seray YETKİN