BScs. Habibe GÖREN
Giriş
Sosyal hiyerarşide statü, sadece insanlar tarafından talep edilen bir durum değildir. Hayvanlar aleminde de erkek tavus kuşları hakimiyetlerini göstermek amacıyla parlak renklerde olan tüylerini sergilerken, sualtı canlısı olan erkek balık ise aynı davranışı sergilemek için parlak renkteki poplarını gösterir. Fizyoloji ve davranış temelinde, sosyal statüler arasında tanımlanan bağlantılara rağmen, bu statünün moleküler temeli şu ana kadar bilinmiyordu.
Yinelenen Genler ve Sosyal Statü İlişkisi
Bilindiği gibi, androjenler erkek cinsel gelişimi için önem taşıyan testosteron gibi hormonlar olmakla birlikte, paraloglar ise yinelenen genlerdir. Houston Üniversitesi’nde Psikoloji profesör olan Beau Alward, Ulusal Bilimler Akademisi Bildiriler Kitabı’nda, Afrika ciklet balıkları arasındaki sosyal statüyü kontrol eden iki paralog androjen reseptör geni keşfettiklerini rapor etmiştir. Profesör, testosteronun, etkisini ortaya koyabilmek için androjen reseptörüne bağlandığını, genom düzenleme yoluyla buldukları iki genin ise sosyal statü için gerekli olan reseptörleri kodladığını ifade etmiştir. Bunun yanı sıra, bu tür bir sosyal statü koordinasyonunun amacının ilişkileri sosyal bilgilere dayanan türler arasında “fizyoloji ve davranışa en iyi şekilde rehberlik etmek” olduğuna da çalışmalarında yer vermiştir.
Profesör Alward bu bilimsel süreçte keşfini, “genetik makas” olarak adlandırılan CRISPR/Cas9 teknolojisini kullanarak gerçekleştirmiştir. Bilindiği gibi bu muazzam genetik devrimin geliştiricileri yakın tarihlerde kendi buluşları için Nobel Kimya Ödülü’ne layık görülmüştür. Bu teknik Profesör Alward’a, ciklet balıklar arasındaki fizyolojik ve davranışsal değişiklikleri neyin düzenlediğini test etmesine izin vermiştir.
İki Androjen Reseptör (AR) Paralogu: AR alfa (ARα) ve AR beta (ARβ)
Alward büyük bir titizlikle yürüttüğü çalışmalarında, ciklet balıklarında bulunan iki androjen reseptör (AR) paralogunun – AR alfa (ARα) ve AR beta (ARβ) – bu canlıların hayatta kalma ve çiftleşme fırsatlarını belirleyen özellikleri düzenlediğini bulmuştur. Çalışmalarının ilerleyen süreçlerinde ise, ARβ’nın renklendirmeyi kontrol ettiğini ifade etmekle birlikte, bu durumu “süper anahtar bir işlev” olarak tanımlamıştır çünkü dişiler parlak renkli olanlarla çiftleşmeyi tercih eder. Buna ek olarak, ARα’nın sosyal ipuçları nedeniyle hızla değişebilen ve aynı zamanda çiftleşme başarısını belirleyen davranışı kontrol ettiğine de çalışmalarında yer vermiştir.
Tahmin edilebileceği üzere, bu canlılarda meydana gelen renk ve davranışlardaki değişikliklerin iki reseptör tarafından bağımsız olarak düzenlenmesi, bilim insanları tarafından beyinde bağımsız mekanizmaların gerçekleştiğini öne sürmüştür ve bu durum Alward ve ekibinin bunları tek başına incelemesine izin vermiştir. Son olarak Profesör Alward, Bunların bağımsız olması gerçeğinin, esnek sosyal statünün -insanlar da dahil olmak üzere- diğer türlerdeki benzer bağımsız mekanizmalar tarafından düzenlenebileceğini ima etmiştir.
Kaynak: https://phys.org/news/2020-11-genes-social-dominance.html
Görsel Kaynak: https://wallpapercave.com/wp/wp1913993.jpg
Editör: Meryem GÖKOĞLU