Atahan UÇAN
Açıklama
Gen patenti, hükûmet tarafından geni bulduğunu veya tanımladığını belirten kişilere, kuruluşlara veya şirketlere verilen belirli DNA dizisine (gen) özel haklardır. Gen patenti teslim edildiğinde patentin sahibi, genin genetik testi gibi ticari yerlerde ve patentin tarihinden 20 yıl süresince araştırma dahil, ticari olmayan yerlerde de nasıl kullanılacağını açıklar. Gen patentleri genel olarak, patentli genler için genetik testinin sahibi olan şirketlerde sonuca ulaşmıştır.
13 Haziran 2013 tarihinde, Moleküler Patoloji Derneği/Myriad Genetics, Inc. davasında Birleşik Devletler Yüksek Mahkemesi insan genlerinin patentlenmesine izin vermemiştir. Bunun nedeni ise kendi deyimleriyle DNA’nın ”doğa ürünü” olmasıdır. Mahkemenin kararı bu yöndeydi çünkü gen keşfedilirken yeni bir şey oluşturulmaz. Korunulacak bir fikri mülkiyet olmadığı için mahkeme patentlerin verilemeyeceğini açıkladı. Bu karardan önce, 4300 fazla insan geni patentlenmiştir. Mahkemenin kararıyla patentlenen genler geçersiz kılındı ve genlerin araştırılması ve ticari olarak genetik testlerinin yapılabilmesi için patentlenen genler ulaşılabilir hale getirildi.
Mahkeme, yönlendirilen yani manipüle edilen DNA’nın patent hakkı için izin verdi çünkü ”insanların değiştirdiği DNA dizileri doğada bulunmaz.” Mahkeme, özellikle tamamlayıcı DNA (cDNA) olarak bilinen DNA’nın patentlenebilme özelliğinden bahsetmiştir. Bu sentetik DNA, protein üretmek için talimat vermekle yükümlü olan molekülden (RNA) üretilir.
Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/primer/testing/genepatents
Görsel Kaynak: https://www.evaluate.com/sites/default/files/gene%20therapy_1.jpeg
Editör: Meryem GÖKOĞLU