Sinem ARSLAN
Tanım
Evrim, organizmaların popülasyonlarının nesiller boyunca değiştiği süreçtir. Genetik varyasyonlar, bu değişikliklerin altında yatar. Genetik varyasyonlar, gen mutasyonlarından veya genetik rekombinasyondan (bir hücre bölünmeye hazırlanırken genetik materyalin yeniden düzenlendiği süreç) ortaya çıkabilir. Bu varyasyonlar, genellikle bir organizmada farklı özellikler kazandıran gen aktivitesini veya protein fonksiyonunu değiştirir. Bu özellik avantajlıysa ve evrim sürecinde bireyin hayatta kalıp çoğalmasına yardımcı oluyorsa, genetik varyasyonun (doğal seleksiyon olarak bilinen süreç) yeni nesle geçme olasılığı daha yüksektir. Zamanla, bu özelliği taşıyan bireyler nesillere aktarmaya devam ettikçe, avantajlı özellik popülasyonda giderek daha yaygın hale gelir ve nüfusu atadan farklı kılar. Bazen nüfus o kadar farklı olur ki yeni bir tür olarak kabul edilir.
Her mutasyon evrime yol açmaz. Sadece yumurta veya sperm hücrelerinde oluşan kalıtsal mutasyonlar evrime yol açarak yeni nesillere aktarılır veya potansiyel olarak katkıda bulunabilir. Bazı mutasyonlar vücut hücrelerinde meydana gelir ve sadece kişinin hayatını etkiler, bu nedenle doğal seleksiyonda rol oynamaz. Ayrıca, birçok genetik değişikliğin bir gende veya protein fonksiyonunda hiçbir etkisi yoktur, yararlı veya zararlı değildir. Buna ek olarak, bir organizma popülasyonunun yaşadığı ortam, özelliklerin seçimi için ayrılmaz bir unsurdur. Mutasyonlarla ortaya çıkan bazı farklılıklar, bir organizmanın bir ortamda hayatta kalmasına yardımcı olabilir, ancak başka bir ortamı kapsamaz. Örneğin, belirli bir bakteriye karşı direnç, yalnızca belirli bir yerde bulunan bakteriler varsa ve orada yaşayan diğer canlılara zarar verirse avantajlıdır.
Peki neden genetik hastalıklar gibi zararlı özellikler, doğal seleksiyonla uzaklaştırılmak yerine popülasyonlarda devam ediyor?
Birçok olası açıklaması bulunur ama birçok cevabı net değildir. Huntington hastalığı gibi bazı koşullar için, bir kişinin çocuk sahibi olana kadar belirti ve semptomlar ortaya çıkmaz, böylece gen mutasyonu zararlı olmasına rağmen geçilebilir. Diğer zararlı özellikler için, hastalığa bağlı bir mutasyona sahip bazı bireylerin durumun belirtilerini ve semptomlarını göstermediği azaltılmış penetrance adı verilen bir olgu, zararlı genetik varyasyonların gelecek nesillere aktarılmasına da izin verebilir.
Bazı durumlarda, her hücrede bir genin mutasyona uğramış bir kopyasına sahip olmak avantajlıdır, iki mutasyona uğramış kopyaya sahip olmak hastalığa neden olur. Bu olgunun en iyi çalışılan örneği orak hücre hastalığıdır. Her hücrede HBB geninin iki mutasyona uğramış kopyasına sahip olmak hastalığa neden olur, ancak sadece bir kopyaya sahip olmak sıtmaya karşı bir miktar direnç sağlar. Bu hastalık direnci, orak hücre hastalığına neden olan mutasyonların, özellikle sıtmanın yaygın olduğu bölgelerde, birçok popülasyonda neden hala bulunduğunu açıklamaya yardımcı olur.
Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/primer/mutationsanddisorders/evolution
Görsel Kaynak: https://amp.ibtimes.co.uk/early-human-ancestors-more-efficient-walking-upright-previously-thought-1522561
Editör: Meryem Melisa KAR
4 Yorum