Fukosidoz

İçindekiler

Tanım

Fukosidoz, vücutta birçok bölgeyi; özellikle de beyni etkileyen bir rahatsızlıktır. Fukosidoz hastalarının çoğu, zihinsel engellidir ve hayatlarının geri kalan kısmında bunama (demans)dönemi görülür. Hastaların motor becerileri gelişmemiştir ve zamanla öğrendikleri beceriler körelmektedir.

Fukosidozun belirti ve bulguları arasında; büyümede azalma, anormal kemik gelişimi nöbetleri (disostoz multiplex), kaslarda anormal sertlik (spazm), anjiyokeratomlar (cilt yüzeyine yakın damarlarda kırmızı benek görünümlü bozunum), “kalın” yüz hatları, solunum yolu enfeksiyonları ve abdominal organlarda anormal büyüme (visseromegali) bulunmaktadır.

Ciddi vakalarda hastalık, bebeklik döneminde ortaya çıkmaktadır ve bireyin ömrü geç çocukluk dönemine kadardır. Daha hafif vakalarda ise hastalığın belirti bulguları 1 ila 2 yaşlarında başlar ve bireyin ömrü yetişkinlik döneminde son bulur.

Daha önce yapılan araştırmalara göre hastalık, araştırmacılar tarafından iki kategoriye ayrılıyordu; semptomlar ve başlangıç yaşı. Fakat daha sonrasında yapılan araştırmalarda, bu iki bulgunun da hastalığın şiddetine göre değiştiği saptanmıştır.

Sıklık

Fukosidoz, nadir bir bozukluktur. Dünya çapında tıp literatürüne, yaklaşık olarak 100 vaka bildirilmiştir. Hastalığın prevalansı genellikle İtalya’da, Küba’da ve Güneybatı Amerika’da yaygındır.

Nedenler

FUCA1 geninde meydana gelen mutasyonlar, Fukosidoz’a neden olmaktadır. FUCA1 geni, “alfa-L-fukosidaz” adı verilen bir enzimin üretilmesi için talimatlar sağlamaktadır. Fukosidaz enzimi, belirli proteinlere (glikoproteinler) ve yağlara (glikolipitler) bağlanan şeker moleküllerinin (oligosakaritler) parçalanmasında rol oynamaktadır. Alfa-L-fukosidaz, parçalanma süresinin sonuna doğru “fukoz” adı verilen bir şeker molekülünün parçalanmasından sorumludur.

FUCA1 geninde meydana gelen mutasyonlar, fukosidaz enziminin aktivitesini büyük oranda azaltmaktadır. Enzimin azalan aktivitesi sonucunda ise glikolipit ve glikoproteinler tam anlamıyla parçalanmaz. Bu “parçalanamama” durumu ise hücrelerde glikolipit ve glikoproteinin birikmesine neden olarak zamanla deformasyona sebebiyet verir.

Beyin hücreleri, biriken bu glikolipit ve glikoproteinlere fazlaca duyarlıdır. Bundan dolayı beyin hücreleri zamanla ölmeye başlar ve bu da Fukosidoz’un nörolojik semptomlara sebep olduğunu gösterir. Biriken glikolipit ve glikoproteinler; karaciğer, dalak, pankreas ve böbreklerde de bozulmalara yol açar.

Kalıtım Modeli

Fukosidoz, otozomal çekinik (1*) modelde kalıtılmaktadır. Bu da genin iki kopyasının da her hücrede mutasyona sahip olduğu anlamına gelir. Otozomal çekinik bireylerin ebeveynlerinden biri, mutasyona uğramış genin bir kopyasını taşımaktadır fakat hastalığın belirti ve bulgularını göstermemektedir.