Fabri Hastalığı

İçindekiler

Tanım

Fabri hastalığı, özel bir yağ türü olan globotriaosilseramidin vücut hücrelerinde sayıca artışına bağlı olarak ortaya çıkan kalıtsal bir hastalıktır. Bu durum küçük yaşlarda,, vücudun birçok bölgesini etkileyen çeşitli belirtiler gösterir. Fabri hastalığının belirtileri, özellikle ellerde ve ayaklarda ağrı epizotları (akroparestezi), deride öbeklenmiş koyu kırmızı küçük lekeler (anjiyokeratom), terleyememe (hipohidroz), gözde bulutlanma veya uçuşan cisimler görme (kornea opasitesi veya korneal vertisillata), gastrointestinal sorunlar, kulak çınlaması (tinitus) ve işitme kaybı içerir. İlerleyen böbrek hasarı, kalp krizi, felç gibi hayati tehlike barındıran karışıklıklar da Fabri hastalığında ortaya çıkabilir. Hastalık, bazı bireylerde kendini geç belli edip sadece böbrekleri veya kalbi etkiler ve hafif bir seyir izler.

Sıklık

Fabri hastalığının erkeklerde görülme sıklığı 40 ila 60 binde 1’dir. Hastalık kadınlarda da görülür ancak sıklığı bilinmemektedir. Hastalığın geç başlangıçlı ve hafif seyreden türünün, hastalığın şiddetli biçiminden daha yaygın olduğu düşünülmektedir.

Nedenler

GLA geninde meydana gelen mutasyonlar, Fabri hastalığına neden olur. Bu gen, hücrenin geri dönüşüm merkezi olan lizozomlarda etkin bir şekilde işleyen alfa-galaktozidaz A enziminin yapım emrini verir. Alfa-galaktozidaz A enzimi, genellikle globotriaosilseramid adındaki yağların yıkımını gerçekleştirir. Fakat GLA genindeki mutasyonlar, bu enzimin yapısını ve işlevini bozarak söz konusu yıkım işleminin verimini düşürür. Sonuç itibarıyla, globotriaosilseramidler; kalp, böbrek, sinir sistemi hücreleri ve derideki kan damarlarını kaplayan hücreler başta olmak üzere vücuttaki tüm hücrelerde birikir ve bu birikimin ilerlemesi durumunda hücreler zarar görür. Bu da Fabri hastalığının çeşitli belirtilerini beraberinde getirir.

GLA genindeki, alfa-galaktozidaz A enziminin etkinliğini ortadan kaldıran, mutasyonlar Fabri hastalığının geleneksel, şiddetli türüne neden olurken, enzim aktivitesini tamamen durdurmayıp sadece azaltan mutasyonlar ise çoğu zaman hastalığın geç başlangıçlı ve genellikle kalbi ya da böbrekleri etkileyen türüne yol açar. Bu, geleneksel çeşide nazaran daha hafif seyreder.

Kalıtım Modeli

Fabri hastalığı, X kromozomuna bağlı olarak kalıtılır. Hastalığın sebebi olan mutasyon, her bir hücrede, iki cinsiyet kromozomundan biri olan X kromozomu üzerinde meydana geliyorsa bu durumda hastalık, X’e bağlı olarak nitelendirilir. Sadece bir X kromozomu bulunduran erkeklerin bu hastalığa yakalanması için her bir hücrede GLA geninin mutasyonlu tek bir kopyasının bulunması yeterlidir. İki X kromozomuna sahip olan kadınlarda ise durum biraz farklıdır. GLA geninin mutasyonlu bir kopyasının bulunması genellikle hastalığın erkeklere nazaran daha hafif belirtiler göstermesine yol açar veya bireyde, nadir de olsa, hiçbir belirti gözlenmeyebilir.

X’e bağlı diğer rahatsızlıkların aksine Fabri hastalığı, mutasyonlu tek bir GLA genini bulunduran kadınlarda çok ciddi sağlık sorunlarına yol açmaktadır. Sinir sisteminde anormallikler, böbrek sorunları, kronik ağrı ve yorgunluk gibi hastalığın bilindik özelliklerinin çoğu bu kişilerde görülebilir. Ayrıca, bu kadınların, yüksek tansiyon, kalp hastalıkları, felç veya böbrek yetmezliği geliştirme riskleri oldukça yüksektir. Bu rahatsızlığın işaretleri, çoğunlukla ileri yaşlarda ortaya çıkar. Kadınlar, bu hastalığa sahip erkek akrabalarına göre daha hafif belirtiler gösterir.

GLA geninin tek bir mutasyonlu kopyasını barındıran kadınların çok düşük bir yüzdesinde Fabri hastalığının belirtileri hiçbir zaman görülmez.