F5 Geni Nedir?

F5 Geni: Koagülasyon faktör V

Normal İşlevi

F5 geni, koagülasyon (pıhtılaşma) faktörü V protein üretim emrini verir. Koagülasyon oluşumu, ilgili proteinler ile gerçekleşen kimyasal reaksiyon sistemidir. Meydana gelen yaralanmadan sonra, pıhtılar kan akışını durdurmak için damarı kapatarak kanayan damarın onarımına başlar.

Protein faktör V, ilk olarak karaciğerde üretilir. Kan dolaşımında inaktif biçimde bulunan protein, damarda oluşan yaralanmadan sonra aktif hale gelir. Aktif olan faktör V diğer bir koagülasyon faktörü olan faktör X ile etkileşime girer. Faktör V ve X’in (sırasıyla faktör Va ve faktör Xa olarak da yazılır) aktif şekilleri, protrombini trombine dönüştürmek için bir kompleks oluştururlar. Aktif trombin fibrinojen proteinini, pıhtılaşmayı oluşturması için fibrine dönüştürür.

Aktif protein C (APC) ile etkileşime giren faktör V proteini, koagülasyonun düzenlenmesinde de yer alır. Normalde APC proteini, faktör V’yi spesifik bölgelerde keserek inaktif duruma geçmesini sağlar. İnaktif durumda olan faktör V, pıhtılaşma süresini yavaşlatarak pıhtıların fazla büyümesini engeller. Belirli bölgeden kesildiğinde, faktör V (protein konumu 560) kanın pıhtılaşması için ihtiyaç duyulan bir diğer protein faktör VIIIa’yı inaktif pozisyona gegtirmek için APC ile çalışabilir.

Genetik Değişikliklerle İlgili Sağlık Sorunları

Faktör V Eksikliği

F5 geninde oluşan en az 100 mutasyonun nadir bir kanama bozukluğu olan faktör V eksikliğinin görülmesine yol açar. Oluşan mutasyonlar, işlevsel haldeki faktör V’nin elde edilmesini engeller veya kan dolaşımındaki protein miktarını önemli ölçüde azaltır. Bu rahatsızlığa sahip insanların kanlarında faktör V normal düzeyinin %10’undan daha azına veya şiddetli şekilde bu durumdan etkilenenlerde %1’den daha azına rastlanır. İşlevsel faktör V’in miktarının az olması kanın pıhtılaşmasını önler ve kanamanın devam etmesine sebep olur. Faktör V eksikliği, F5 geninin her iki kopyasındaki mutasyonlardan kaynaklanır, fakat genin sadece bir kopyasında mutasyonun olduğu saptanan bazı kişilerde hafif kanama sorunları vardır.

Faktör V Leiden trombofili

F5 genindeki spesifik bir mutasyon, Faktör V Leiden olarak bilinir. Bu mutasyon, faktör V proteinindeki tek bir amino asidi değiştirir. Özellikle, 506’ıncı protein pozisyonunda glutamin amino asidini arginin amino asidine değiştirir (bilimsel olarak Arg506Gln veya R506Q olarak yazılır). 506 pozisyonu normalde APC’nin pıhtılaşma faktörü V’i kestiği bölgelerden biri olduğu için, faktör V Leiden mutasyonu APC’nin faktör V’i etkisiz hale getirme hızını yavaşlatır. Netice itibarı ile aktif faktör V ve faktör VIIIa dolaşımda daha uzun süre kalır ve anormal kan pıhtısının gelişme riskini artırır. Anormal pıhtı oluşma eğilimi kan damarlarının tıkanmasına yol açar ve bu duruma trombofili denir.

F5 geninin bir veya her iki kopyasında faktör V Leiden mutasyonunun görülmesi trombofiliye sebep olabilir; mutasyonun genin her iki kopyasında oluşması, tek bir kopyasında görülen mutasyondan daha ileri anormal kan pıhtılarının gelişmesi riskine yol açar.

Diğer Hastalıklar

F5 geninin bir kopyasında faktör V Leiden mutasyonu (Arg506Gln) ve her hücrede genin diğer kopyasında faktör V eksikliği ile ilişkili bir mutasyon olduğu bazı kişiler saptanmıştır. Faktör 5 Leiden mutasyonu, APC tarafından inaktivasyona dirençli anormal koagülasyon faktör V proteininin yapılmasına sebep olur. Diğer mutasyon ise herhangi bir işlevsel koagülasyon faktör V proteininin yapımını engeller.  Bu mutasyon birleşimi, iki kopyada bulunan faktör V Leiden mutasyonun olmasına benzer bir risk şeklindedir. Yani, anormal kan pıhtılaşma riskini arttırma ile ilişkilidir.  Nadir de olsa görülen bu durum, psödohomozigot APC direnci veya psödohomozigot faktör V Leiden olarak bilinir.

Faktör V Leiden mutasyonu, Budd-Chiari sendromunun bazı vakalarında görülür. Hastalık, kanın pıhtılaşması sebebiyle karaciğerde kan akışının tıkanması ile karakterize edilir. Bu mutasyonun sebep olduğu trombofili hastalarında Budd-Chiari sendromunun ilerleme riski artmıştır. Bu sendromun semptom ve belirtileri arasında anormal derecede büyük bir karaciğer (hepatomegali), karın ağrısı ve karın zarında sıvı birikimi (assit) bulunur.

Bu Genin Diğer İsimler

• kan koagülasyon faktörü V
• koagülasyon faktörü V (proakselerin, kararsız faktör)
• faktör V

Kaynak: https://medlineplus.gov/genetics/gene/f5/#synonyms

Görsel Kaynak: https://www.rcsb.org/3d-view/4BXW

Editör: İrem Ezgi Ustaoğlu