Epigenetik Nedir?

Tanım

DNA dizisini değiştirmeyen DNA değişiklikleri gen aktivitesini etkileyebilir. Bir gene eklenen kimyasal bileşim genlerin aktivitelerini ayarlayabilir; bu değişiklikler ‘epigenetik değişimi’ olarak da bilinir. Epigenom, DNA’nın (genom)  tümüne eklenen kimyasal bileşenlerin tamamının genomun içindeki bütün genlerin aktiviteyi (ifade) ayarlaması yolu olarak meydana gelir. Epigenomun kimyasal bileşenleri DNA dizisinin bir parçası değildir fakat dizinin üzerine veya DNA’ya bağlanabilir (”epi-” Yunanca’da ”üstünde” anlamına gelir). Epigenetik değişimlerde hücreler bölünmüş olarak durur ve bazı olaylar jenerasyon süresince miras kalır. İnsanların beslenmesi ve çevre kirliliğine yol açan maddelere maruz kalmak gibi çevresel faktörler epigenomu etkileyebilir.

Bu değişimler genlerin açılıp kapanacağını saptamaya yardımcı olabilir ve belirli hücrelerdeki proteinlerin üretimine etki edebilir; sadece gerekli proteinlerin üretileceğini garantiye alır. Örnek olarak, kemik büyümesini destekleyen proteinler kas hücrelerinde üretilmez. Değişim şekilleri bireyler arasında, bireyin içindeki farklı dokularda ve hatta farklı hücrelerde değişiklik gösterir. Epigenetik değişimin farklı bir çeşidine ”DNA metilasyonu” denir. DNA metilasyonun oluşması, DNA’nın kısımlarında her birinin 1 karbon atomu ve 3 hidrojen atomuyla oluştuğu metil grubu adı verilen küçük moleküllere bağlanmasını gerektirir. Metil grubu belirli bir gene eklendiğinde, o gen kapanır ya da susturulur ve o genden protein üretimi gerçekleşmez.

Çünkü epigenetik işleminde, gende yanlış değişiklik yapmak veya bir gene bileşik eklemekte başarısız olmak gibi hatalar anormal gen aktivitesine ya da genin aktif olamamasına yol açabilir ve bunlarda genetik bozukluklara sebep olabilir. Kanserler, metabolik bozukluklar ve dejeneratif bozukluklar gibi sorunların tümünün epigenetik hatalarla alakalı olduğu saptanmıştır. Bilim insanları, epigenetiği değiştiren genom ve kimyasal bileşenler arasındaki ilişkiyi incelemeye devam ediyor. Bilhassa bilim insanları, değişimlerin gen işlevi, protein üretimi ve insan sağlığı üzerine ne gibi etkileri olduğunu çalışıyor.

Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/primer/howgeneswork/epigenome

Görsel Kaynak: https://blog.sivanaspirit.com/sp-gn-your-thoughts-emotions-environment-diet-can-create-an-enlightened-child-epigenetics-is-catching-up-to-what-yogis-have-always-known/

Editör: Elif Berfin KORGAN