Sümeyye Kendüzler İçindekiler
Tanım
El-Battani, tam adıyla Ebu Abdullah bin Cabir ibn Sinan el-Rekki es-Sabi el-Battani, Latince Albategnius olarak da anılan, Arap bilim insanıdır.
Babası Cabir ibn Sinan el-Harrani, Harran’da saygın bir enstrüman üreticisiydi. Babasının işi ve sosyal konumu, El-Battani’nin kimliğinin oluşmasına ve astronomik anlamda yeteneklerinin gelişmesine zemin hazırlamıştır.
Erken Yaşamı ve Kariyeri
Abdullah Muhammed İbn Cabir İbn Sinan el-Battani-el Harrani, 858 yılında Harran’da doğdu. İlk eğitimini, halihazırda bir bilim insanı olan babası Cabir İbn Sinan el-Harrani’den aldı. Battani, ilerleyen yıllarda daha iyi bir eğitim alıp bilim insanı olarak yıldızının parladığı Rakka’ya, Fırat’ın kıyısına taşındı. 9. yüzyılın başlarında, hayatının sonuna dek orada çalışacağı Samarra’ya yerleşti. Ailesi, yıldızlara tapan Harranlıların dini bir mezhebi olan Sabian üyelerindendi. Yıldızlara tapmak, Sabianların astronomi üzerine çalışması için büyük bir motivasyon kaynağıydı. Ancak El-Battani, Harranlı matematikçilerden biri olan Thabit’in aksine Sabian mezhebine mensup değildi. Adı olan Ebu Abdullah Muhammed de gösteriyor ki el-Battani gerçek bir Müslümandı.
El-Battani, Antakya (Hatay) ve Rakka’da dikkate değer şekilde doğru, astronomik gözlemler yaptı. Halife Harun el-Raşid, Battani’nin pek çok gözlemine ev sahipliği yapan Rakka şehrine saraylar yaptırdıktan sonra şehir ciddi bir refaha kavuştu.
Müslüman kültürünün 10. yüzyıl araştırmasının yazar ve düzenleyicisi Fihrist, Battani’yi dönemin en ünlü gözlemcilerinden biri ve geometrinin lideri olmakla birlikte, en ünlü teorik-pratik astronom ve astrologlarından biri olarak tanımladı. Battani, kendi güneş ve ay hareketlerine dair astronomik gözlemlerini Ptolemy’nin Almagest kitabında anlattığından daha doğru tanımlarla anlattığı astronomik tablolar tasarladı.
Bilim Dünyasına Katkıları
- 489 yıldız tanımlayıp sınıflandırdı.
- Bir yılın 365 gün, 5 saat, 46 dakika, 24 saniye oluşu ve mevsimlerin uzunluğunu kapsayan mevcut bilgileri gözlem ve çalışmalarıyla destekledi.
- Ekinoksların devinimi için 54.5’’ ve ekliptiğin eğimi için 23° 35’ değerlerini elde etti.
El-Battani, çalışmalarında, kendisi dışındaki çoğu bilim insanının yaptığı gibi geometrik yöntemler kullanmak yerine, bilim dünyası için oldukça önemli bir adım atarak trigonometrik yöntemler kullandı. Battani, Güneş’in Dünya’ya en uzak mesafesinin değiştiğini ve neticesinde yarı güneş tutulmalarının da tam güneş tutulmaları kadar mümkün olduğunu gösterdi. El-Battani bilimin gelişiminde pek çok nedenden ötürü önemli bir yerdedir, ancak bunların en önemlilerinden biri, şüphesiz ki çalışmalarının Tycho, Brahe, Kepler, Galileo ve Copernicus gibi bilim insanları üzerindeki büyük etkisidir.
Ölümü
Tarihçilerin birçoğu Battani’nin Hicri takvime göre 317 yılında Irak’ın Musul kentinin yakınlarında öldüğü konusunda hemfikirdir. Battani, hayatının tümünü gezegenleri ve yıldızları gözlemlemeye adamasıyla, Arap astronomların en saygınlarından biri ve oldukça ünlü bir bilim insanıdır.
Kaynak: https://www.famousscientists.org/al-battani/
Görsel Kaynak: Daintith, J & Gjertsen, D. A Dictionary of Scientists. Oxford University Press (1999) s 7. ISBN 9780192800862, https://www.britannica.com/science/astrolabe-instrument
Editör: Sibel Öncel
