DEHB Taraması (ADHD Screening) Nedir?

DEHB Taraması Nedir?

DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) taraması, kişinin DEHB olup olmadığını öğrenmesine yardımcı olur. DEHB; bir kişinin hareketsiz oturmasını, çevresine dikkatini vermesini ve görevlere odaklanmasını zorlaştıran davranışsal bir bozukluktur. Bu rahatsızlık, milyonlarca çocuğu etkiler ve genellikle yetişkinliğe kadar sürer. Çocukları teşhis edilene kadar birçok yetişkin, çocukluktan beri sahip oldukları semptomların DEHB ile ilişkili olabileceğini fark etmez.

DEHB Türleri Nelerdir?

Üç DEHB türü vardır,

1. Kombine DEHB: En yaygın DEHB türüdür. Semptomlar; dürtüsellik, hiperaktivite ve dikkatsizliğin bir kombinasyonunu içerir. Başka bir dille, tüm belirtileri içerdiğini söyleyebiliriz.
2. Çoğunlukla Dikkatsiz DEHB: Kişi, dikkatini toplamakta sıkıntı çeker.
3. Çoğunlukla Dürtüsel-Hiperaktif DEHB: Bu tür DEHB olan kişilerde genellikle hem dürtüsellik hem de hiperaktivite belirtileri vardır.

Hiperaktivite, aşırı hareketlilik anlamına gelmektedir ancak bu terim DEHB olan çocukların tümünü iyi anlatan bir terim değildir. Bunun sebebi hiperaktivite olmadan da DEHB olabilmesidir. Bazı çocuklarda en belirgin şikayet, dikkat süresinin çok kısa olmasıdır. Yani, DEHB olan çocukların bir kısmında aşırı hareketlilik ve dürtüsellik ile ilgili belirtiler ön plandayken bir kısmında dikkatsizlik ile ilgili şikayetler ön plandadır. Önemli bir kısmında ise her gruptan şikayetler bir arada görülür.

Dürtüsellik(impulsivite), sonuçları düşünmeden hareket etmek anlamına gelir. Aynı zamanda anında ödül alma arzusu anlamına da gelebilir.

DEHB Belirtileri Nelerdir?

Dürtüsellik Belirtileri

• Kesintisiz konuşmak
• Oyunlarda veya aktivitelerde dönüşü beklemede sorun yaşamak
• Başkalarını sohbetlerde veya oyunlarda bölmek
• Gereksiz risk almak

Hiperaktivite Belirtileri

• Ellerle sık sık kıpırdanma
• Otururken kıvranma
• Uzun süre oturmakta zorluk
• Sürekli hareket halinde olma dürtüsü
• Sessiz aktiviteler yapmada zorluk
• Görevleri tamamlamada sorun
• Unutkanlık

Dikkatsizlik Belirtileri

• Kısa dikkat süresi
• Başkalarını dinlemekte sorun
• Dikkatinin kolayca dağılması
• Görevlere odaklanma sorunu
• Zayıf organizasyon becerileri
• Ayrıntılara katılmada sorun
• Unutkanlık
• Okul ödevi veya yetişkinler gibi çok fazla zihinsel çaba gerektiren işlerden kaçınmak, karmaşık raporlar ve formlar üzerinde çalışmak.

DEHB olan yetişkinler, ruh hali değişimleri ve ilişkileri sürdürmede zorluk gibi ek semptomlara sahip olabilir. Bu semptomlardan bir veya birden fazlasına sahip olmak, sizin veya çocuğunuzun DEHB olduğu anlamına gelmeyebilir. Zaman zaman herkes huzursuz olabilir ve bu durum kişilerin dikkatlerini kaybetmesine yol açabilir. Çoğu çocuk da doğal olarak enerji doludur ve hareketsiz oturmakta güçlük çekebilir. Bu, DEHB ile karıştırılmamalıdır. DEHB, hayatınızın birçok yönünü etkileyebilecek uzun süreli bir durumdur. Belirtiler okulda veya işte, ev hayatında ve ilişkilerde devam eden sorunlara neden olabilir.

Görülme Sıklığı

DEHB erkeklerde daha yaygındır. DEHB’si olan erkek çocukların dikkatsiz DEHB’den ziyade dürtüsel-hiperaktif veya kombine DEHB tipine sahip olma olasılığı daha yüksektir.

DEHB’nin Kesin Tedavisi Var mı?

DEHB için kesin tedavi olmasa da tedaviler semptomları azaltmaya ve günlük işleyişi iyileştirmeye yardımcı olabilir. DEHB tedavisi genellikle ilaç, yaşam tarzı değişiklikleri ve davranışsal terapiyi içerir.

DEHB Taraması Yapılan Durumlar

Kişide DEHB belirtileri seyrediyorsa yapılır. DEHB semptomları hafif, orta veya şiddetli olabilir, DEHB bozukluğunun türüne bağlı olarak değişebilir. Tarama genellikle aşağıdaki adımları içerir:

1. Semptomlara farklı türde bir bozukluğun neden olup olmadığını öğrenmek için fiziksel bir muayene.
2. Görüşme. Size veya çocuğunuza davranış ve aktivite seviyesi sorulacaktır.
3. Çocuğunuzla düzenli olarak etkileşimde bulunan kişilerle mülakatlar veya anketler. Bu kişiler; aile üyelerini, öğretmenleri, koçları ve bebek bakıcılarını içerebilir.
4. Davranış testleri ve psikolojik testler. Davranış testleri bir çocuğun davranışını aynı yaştaki diğer çocukların davranışlarıyla karşılaştırmak için tasarlanmış yazılı testler iken psikolojik testler düşünme ve zekayı ölçen testlerdir. Bu testler, özellikle çocuklar için tasarlanmıştır.

Sonuç

DEHB taraması için genellikle herhangi bir özel hazırlığa ihtiyaç yoktur. Ayrıca fiziksel muayene, yazılı test veya anket için hiçbir risk yoktur. Semptomlarla birlikte ailenizde DEHB geçmişi varsa siz veya çocuğunuz bir DEHB testi yaptırabilirsiniz.

Kaynaklar:

1. https://medlineplus.gov/lab-tests/adhd-screening/
2. https://tatlibirtelas.com/dikkat-eksikligi-hiperaktivite-bozuklugu-dehb/

Görsel Kaynak: http://engelsiz.deu.edu.tr/duyurular/dikkat-eksikligi-ve-hiperaktivite-bozuklugu-dehb/

Editör: Meryem Melisa KAR