Çok Uzun Zincirli Asil-CoA Dehidrojenaz Eksikliği (VLCAD)

Tanım

Çok uzun zincirli asil-CoA dehidrojenaz eksikliği (VLCAD), vücudun, özellikle açlık dönemlerinde belirli yağları enerjiye dönüştürmesine engel olan bir durumdur.

VLCAD belirtileri ve semptomları tipik olarak bebeklik veya erken çocukluk boyunca ortaya çıkar ve kan şekeri düşüklüğü (hipoglisemi), enerji eksikliği (letarji/ uyuşukluk) ve kas güçsüzlüğü görülebilir. Etkilenen bireyler karaciğer anormallikleri ve hayati tehlike oluşturan kalp (Görsel 1) problemleri gibi ciddi zorluklarla risk altındadır. Semptomlar gençlik veya yetişkinlik döneminde başladığında genellikle kas ağrısı ve kas dokularında bozulma (rabdomiyoliz) görülür. Kas dokusunun zarar görmesi, böbrekler tarafından işlenen ve idrarda salınan miyoglobin (miyoglobinüri) adındaki proteini serbest bırakır. Miyoglobin idrarın kırmızı veya kahverengi olmasına neden olur.

Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde VLCAD ile bağlantılı problemler açlık (oruç), hastalık ve egzersiz dönemleriyle tetiklenebilir. Etkilenen çocuklarda, bu hastalık bazen çocuklarda ortaya çıkan suçiçeği veya grip gibi viral enfeksiyonlardan kurtulurken görünen ciddi bir hastalık olan Reye Sendromu ile karıştırılmaktadır. Çoğu Reye Sendromunun vakası, bu viral enfeksiyon süresince Aspirin kullanımı ile bağlantılıdır.

Sıklık

VLCAD 40.000 ila 120.000’de 1 kişiyi etkilediği tahmin edilmektedir.

Nedenler

ACADVL genindeki mutasyonlar VLCAD eksikliğine neden olur. Bu gen, çok uzun zincirli yağ asitleri denen bir yağ grubunu parçalamak (metabolize etmek) için gerekli olan çok uzun zincirli asil-CoA dehidrojenaz adı verilen bir enzimi yapmak için talimatlar verir. Bu yağ asitleri, gıdalarda ve vücudun yağ dokularında bulunur. Yağ asitleri kalp ve kaslar için başlıca enerji kaynağıdır. Açlık (oruç) süresi zarfında yağ asitleri karaciğer ve diğer dokular için de önemli bir enerji kaynağıdır.

ACADVL genindeki mutasyonlar hücre içerisinde VLCAD enziminin eksikliğine sebep olur. Bu enzim yeterli miktarları olmadan, çok uzun zincirli yağ asitleri düzgün bir şekilde metabolize edilemez. Sonuç olarak, bu yağlar enerjiye dönüşmez, bu da enerji düşüklüğüne (letarji) ve kan şekeri düşüklüğü (hipoglisemi) gibi hastalıkların karakteristik belirtilerine ve semptomlarına yol açabilir. Çok uzun zincirli yağ asitleri veya kısmen metabolize yağ asitleri, dokularda birikebilir ve kalp, karaciğer ve kaslara zarar verebilir. Bu anormal birikim VLCAD eksikliğinin diğer belirtilerini ve semptomlarına neden olur.

Kalıtım Modeli

Bu durum otozomal çekinik bir kalıtsal modelle (Görsel 2) ifade edilir, yani her hücrede genin her iki kopyası da mutasyonlara sahiptir. Otozomal resesif durumdaki bir bireyin ebeveynlerinin her biri mutasyona uğramış genin bir kopyasını taşır, fakat onlar genellikle bu durumun belirtilerini ve semptomlarını göstermezler.

Bu Hastalığın Diğer İsimleri

• ACADVL
• asil-CoA dehidrojenaz çok uzun zincir eksikliği
• çok uzun zincirli asil koenzim A dehidrojenaz eksikliği
• çok uzun zincirli asil-koenzim A dehidrojenaz eksikliği
• VLCAD-CI
• VLCAD eksikliği
• VLCAD-H

Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/condition/very-long-chain-acyl-coa-dehydrogenase-deficiency

Editör: Meryem Melisa KAR