Meryem Melisa KAR
Giriş
İnsan yüzyıllardır süren araştırmaların ortak bir noktası olmuş durumda. İnsanı anlamak, insan yapısını çözümleyebilmek bilim insanları için her zaman ilgi çekici olmuştur. Peki siz hiç insan yapısını merak ettiniz mi?
Gün içerisinde vücudumuzda uyumak, acıkmak, ağlamak, özlemek gibi çeşitli faaliyetler oluyor. Aslında bunların hepsi belli bir düzen ve tertip içerisinde. Hepsinin birbirinden bağımsız ve düzensiz olduğunu düşünsenize… Vücudumuz belki bir yandan yemek yemek isterken, bir yandan da uyumak isteyecekti. Bunların hepsi aynı anda olsaydı vücudumuz sürekli bir karmaşa içerisinde olurdu. İşte bu faaliyetlerin düzen ve tertip içerisinde olmasını sağlayan ana bir kahramana sahibiz: “BİYOLOJİK RİTİM.” Gelin hep birlikte kahramanımızı tanıyalım.
Biyolojik Ritim Nedir?
Biyolojik Ritim, vücudumuzdaki fizyolojik ve davranışsal tepkilerin belirli periyotlar içerisinde tekrarlanmasını sağlayan sistemdir. Biyolojik ritim, canlının yaşamı boyunca devam eden ve canlının dış ortama adapte olmasını sağlayan fizyolojik olaylardır. Biyolojik ritimler günlük, aylık ve yıllık olmak üzere üç çeşittir. Bunlara örnek verecek olursak;
- Günlük: Vücut sıcaklığının düzenlenmesi
- Aylık: Menstrüal Döngü
- Yıllık: İmparator kelebeklerinin göçü
Biyolojik Saat Nedir?
Biyolojik ritimler, canlının sahip olduğu “biyolojik saat” tarafından kontrol edilir, biyolojik saat ise canlının sahip olduğu iç saattir. Biyolojik saat dış etkenler tarafından faydalanılarak gerekli tepkilerin doğru zamanda verilmesini ve gerekli düzenlemelerin doğru zamanda yapılmasını sağlar.
Memelilerde biyolojik saati düzenleyen kısımlardan biri epifiz bezidir. Epifiz bezi, melatonin hormonu salgılayarak bu sistemi düzenlemektedir. Melatonin hormonunun miktarı gece ve gündüz süresine göre ayarlanır. Göze ışık girmesi melatonin hormonunun üretilmesini engeller, bu nedenle melatonin hormonu gece salgılanır. Melatonin hormonu hipotalamusu etkileyerek günlük döngülerin düzenlenmesini sağlayarak, biyolojik ritmi ayakta tutar. Aslında biyolojik ritim ile ilgili en güzel örneği bize “Steven Reppert” ve ekibinin yaptığı çalışma ve bu çalışmanın sonuçları vermektedir. Bu çalışmayı özetleyecek olursak:
- İmparator kelebekleri, her yıl sonbaharda Kuzey Amerika’nın orta ve doğu bölgelerinden Meksika’nın küçük bölgelerine kışı geçirebilmek için göç ederler.
- Çalışmalar sonucu, kelebeklerin göç sırasında güneşin gökyüzündeki konumundan yararlandıkları ve biyolojik saati kullandıkları fark edilmiştir.
- Yine bu çalışmalar sonucu, imparator kelebeklerinin biyolojik saatlerinde “DEP” isimli bir genin rol oynadığı gözlemlenmiştir. Bu genin faaliyetinin sürekli ışık alan ortamlarda kısıtlandığı belirlenmiştir.
- Sonbahar aylarında laboratuvar ortamında sabah 7’den akşam 7’ye kadar aydınlıkta tutulduktan sonra güneşe çıkarılan imparator kelebekleri kışlarını geçirecekleri Meksika’ya doğru yönelmiştir.
- Gece 1’den öğlen 1’e kadar laboratuvar ortamında ışıkta tutulan imparator kelebekleri ise zaman duygularını yitirdikleri için laboratuvar ortamından dışarı bırakıldıklarında doğrudan güneşe doğru yöneldikleri tespit edilmiştir.
Görsel Kaynak: https://naked-science.ru/article/video/biologicheskie-chasy-ili-otkuda-my
Editör: Mehdi KOŞACA