Biyoetik

Tanım

Biyoetik kavramı, bilimdeki hızlı değişimlerin ahlaki değerlere uygun olması gerektiği düşüncesinden doğup, canlı organizma üzerinde yapılan çalışmalarda ortaya çıkan ahlaki değer sorunlarının konu edildiği, tartışıldığı, araştırıldığı disiplinlerarası alandır. Disiplinlerarası bir alan olduğu için hukuk, tıp, felsefe, ilahiyat, biyoloji, genetik gibi bilim dallarından etkilenir.

Çalışma alanına gen teknolojisi, hücre, doku ve organ bağışı, klonlama, embriyolojik çalışmalar, kök hücre tedavileri, insan üzerinde yapılan deneyler, ilaç araştırmaları, yapay döllenme, biyolojik silah üretimi, GDO’lu ürünler gibi konularda yapılan araştırmalar girer. Bu alanlarda yapılan çalışmalarda öngörülemeyen zararlar ya da canlılar için tehdit oluşturabilecek sonuçlar ortaya çıkabilir. Örneğin genetiği değiştirilen mikroorganizmaların denetimsizce serbest bırakılması veya gen teknolojisinin askerî amaçlarla kullanılması gibi durumlar tehdit oluşturabilir.

Çalışmalar

Biyoetik alanında yapılan çalışmalar bu olumsuz etkileri ortadan kaldırmak için standartlar geliştirilmesini hedefler. Bilimsel araştırmalarda nelere izin verilip nelerin yasaklanması gerektiği gibi sorulara yanıt arar. Ülkelerin kültürel, hukuksal ve felsefi yaklaşımları farklıdır. Bu yüzden biyoetiğin tüm ülkelerde standart olması çok zordur ancak ülkeler kendi bünyelerinde oluşturdukları biyoetik kurulları ile bilim ve teknoloji politikalarının üretilme süreçlerini belirler.

İnsan Genom Projesi ile insanın gen haritasını çıkarmaya yönelik çalışmalar yapılmıştır. Böylece insandaki genlerin işlevi anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmaların birçok faydası olsa da etik açıdan bazı sorunlara neden olabileceği düşünülmektedir. Örneğin bir kişinin bir hastalığa karşı yatkınlığını öğrenmesi kişiyi ve yakınlarını psikolojik açıdan olumsuz etkileyebilir, işverenler o kişiyi işe almak istemeyebilir, sigorta şirketleri sağlık sigortası yapmayabilir. Bu yüzden kişilerin genetik bilgilerinin gizliliğine biyoetik gereği dikkat edilmelidir.

Getirilen Sınırlamalar

Biyoetik gereği genetik mühendisliği ve biyoteknoloji alanlarında yapılan çalışmalara getirilen bazı sınırlamalar şöyledir:

UNESCO’nun 1997 yılında yayınladığı İnsan Genomu ve İnsan Hakları Bildirgesi’nde üreme amaçlı klonlama insan onuruna aykırı bulunduğu için yasaklanmıştır.
Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi’ne göre canlı veya ölü insanların kopyalarının oluşturulması yasaklanmıştır.
Bilimsel çalışmalarda embriyonik kök hücre kullanımı ülkelerin iç hukuk kurallarına bırakılmıştır. Örneğin ülkemizde araştırma amaçlı insan embriyosu oluşturmak ve kullanmak iç hukuk ile yasaklanmıştır.

Kaynaklar:

Görsel Kaynak: https://blog.helix.com/bioethics/

Editör: Elif Berfin KORGAN