Astrobiyoloji Serisi

Astrobiyoloji Nedir?

Belki de çoğumuz zaman zaman, “Evrende yalnız mıyız?”, “Yaşam nasıl ortaya çıktı ve gelişti?” gibi soruları kendimize sormuşuzdur. Bu tür sorular, insanlığın ilk zamanlarından beri bilim insanları, filozoflar, şairler gibi birçok kişi tarafından sorulmuş ve kimi zaman bu tür sorulara ilişkin ilginç fikirler tarihte yer etmiştir.

Örneğin Aristoteles, Dünyanın evrenin merkezinde yer aldığını, yıldızların ve gezegenlerin de Dünyanın etrafında döndüğünü öne sürmüştür. O zamanlar bu fikir oldukça uzun süre kabul görmüştür. [1]

16. Yüzyılda ise Kopernik, Dünya merkezli bu fikirden farklı olarak güneş merkezli yeni bir fikir ileri sürmüştür. Bu fikre göre bütün gezegenler güneşin etrafında dönmektedir ve Dünya da evrenin merkezinde değildir (Heliosentrik Model). [2]

Zamanla gelişen teknoloji, bizlere bu tür soruları cevaplama yolunda çığır açıcı imkanlar sunmuş, teleskobun icat edilmesi ve sonrasında geliştirilmesi, araştırmalarımızda bize oldukça fayda sağlamıştır. 20. Yüzyılın 2. yarısında astrobiyoloji üzerine çalışmalar da hız kazanmıştır.

Aynı zamanda egzobiyoloji olarak da adlandırılan astrobiyoloji, isminde geçen astronomi ve biyolojinin yanı sıra kimya, moleküler biyoloji, ekoloji ve jeoloji gibi birçok alanın da üzerine çalışmalar yürüttüğü disiplinler-arası bir bilim dalıdır. [3]

Kısaca astrobiyoloji, evrendeki yaşamın kökenini, evrimini, dağılımını ve geleceğini araştırır.

Astrobiyoloji’nin Yol Haritası

1998’de NASA Astrobiyoloji Enstitüsünün kurulmasından sonra, astrobiyolojinin yol haritası oluşturulmaya başlanmıştır. Bu yol haritası 3 temel soru etrafında şekillenmektedir;

• Yaşam nasıl ortaya çıktı ve gelişti?
• Evrenin başka bir yerinde yaşam var mı?
• Dünya’da ve ötesinde yaşamın geleceği nedir?

 Bu soruların cevaplanması için gerekli süre çok uzun olduğundan, bu yol haritasında daha kısa sürede cevaplanması beklenen 10 tane spesifik hedef daha bulunmaktadır.Zaman içerisinde bu yol haritası gerek güncellenerek gerekse genişletilerek 2015 yılında belirli araştırma temaları olarak düzenlendi.

Bu temalar:

Organik bileşiklerin abiyotik kaynaklarının belirlenmesi;

Bu tema ile ilgili araştırmalar şu konular üzerinden şekilleniyor:

1.  Dünya’nın ilk zamanlarındaki organik bileşiklerin kaynakları, aktiviteleri ve akıbetleri neydi?
2.   Organik moleküllerin üretiminde çevrenin rolü nedir?
3.   Organik moleküllerin kararlılığı ve birikimi üzerinde çevrenin etkisi nedir?
4.  Kaya kayıtları ile Erken Dünya’daki ortamlar ve abiyotik reaksiyonlar üzerine hangi sınırlamaları koyabiliriz?

  Yaşamın başlangıcında makromoleküllerin oluşumu ve işlevi;

    Bu tema ile ilgili araştırmalar şu konular üzerinden şekilleniyor:

1.  Makromoleküler oluşum reaksiyonlarının kimyası nedir?
2.  Bilgi aktarımı ve kimyasal evrim nasıl ortaya çıktı?
3.  Kimyasal alternatifler nelerdir? Nasıl ve neden ortaya çıkarlar?
4.  Çevrenin rolü nedir?
5.   Fizikokimyasal etkinin zaman içerisinde gelişimi nasıl olmuştur?
6.   Makromoleküler işlevin ileri adımları nelerdir?
7.  Makromoleküler karmaşıklığa ne yol açmıştır?

  Erken yaşam ve karmaşıklığın artışı;

 Bu tema ile ilgili araştırmalar şu konular üzerinden şekilleniyor:

1.   Canlı sistemlerde evrimsel süreçlerin kökeni ve dinamikleri,
2.    Erken yaşamda temel yenileşmeler,
3.   Evrimsel ağacın köklerinde yaşamın genomik, metabolik ve ekolojik nitelikleri,
4.   Yaşamın ilerleyen evrim dinamikleri,
5.   Dünya üzerindeki canlı sistemlerin ortak özellikleri.

 Yaşamın ve fiziksel çevrenin birlikte evrimi;

    Bu tema ile ilgili araştırmalar şu konular üzerinden şekilleniyor:

1.  Dünyanın öyküsü, geçmiş günümüz ve gelecek, bizi gezegenlerin iklimleri, atmosferik yapıları ve     biyosferleri ile ilgili nasıl bilgilendirebilir?
2.  Yaşam ve bölgesel çevre arasındaki etkileşimler bizim biyolojik ve jeokimyasal gelişim konusundaki   anlayışımızı nasıl etkiliyor?
3.  Dünya üzerindeki mikrobiyal yaşam hakkındaki bilgilerimizin azlığı, yaşamın limitlerini anlamamızı   nasıl engelliyor?

Yaşanabilirliği ve biyoişaretleri anlamak için ortamları tanımlamak, keşfetmek ve karakterize etmek;

Bu tema ile ilgili araştırmalar şu konular üzerinden şekilleniyor:

1.  Yaşanabilirliği farklı ölçeklerde nasıl inceleyebiliriz?
2.  Biyoişaretlerin güneş sistemi ve ötesinde yaşam arayışları için kullanılabilirliğini nasıl arttırabiliriz?
3.  Güneş sisteminde yaşanabilir ortamları nasıl saptayabilir ve nasıl yaşam arayabiliriz?
4.  Güneş sisteminin ötesinde yaşanabilir gezegenleri nasıl saptayabilir ve yaşam arayabiliriz?

  Yaşanabilir dünyalar inşa etmek;

    Bu tema ile ilgili araştırmalar şu konular üzerinden şekilleniyor:

1.  Yaşanabilir bir ortamı belirleyen temel bileşenler ve temel süreçler nelerdir?
2.  Yaşanabilir bir gezegenin oluşumunda egzogenik faktörler nelerdir?
3.  Dünya bize canlılık için nelerin gerekli olduğunu ve nelerin eksik olduğunu söylüyor?
4.  Farklı gezegenlerde hangi süreçler yaşamın oluşumunu sağlayabilirdi?
5.  Canlılık zaman içerisinde nasıl değişir?

 Bu yol haritası ışığında birçok çalışma yürütülüyor ve yeni bilgiler açığa çıkıyor.

Kaynaklar:

1. E. ERDOĞAN, “PLATON VE ARİSTOTELES’İN BİLİMLERE İLİŞKİN SINIFLAMALARI,” FLSF (Felsefe ve Sos. Bilim. Dergisi), 2009.
2. H. ÖZALP, “Din-Bilim Çatışması Üzerine: Kopernik Merkezli Bir Okuma,” Bilimname, 2017, doi: 10.28949/bilimname.345562.
3. An Astrobiology Strategy for the Search for Life in the Universe. 2019.

Görsel Kaynaklar:

1. https://w7.pngwing.com/pngs/928/878/png-transparent-earth-geocentric-model-science-heliocentrism-galileo-affair-earth-text-symmetry-earth.png
2. https://images.slideplayer.com/25/7941087/slides/slide_11.jpg
3. https://reseauconceptuel.umontreal.ca/servlet/SBReadResourceServlet?rid=1225319082132_1521410888_76773&partName=htmljpeg
4. https://www.kuow.org/stories/kuows-word-year-astrobiology-you-picked-it-not-us

Editör: Elif Berfin KORGAN