İçindekiler
ASPM Geni: Nöral Progenitör
Normal Fonksiyonu
ASPM geni, hücre bölünmesine dahil olan bir proteininin üretimi için emir verir. Bu protein vücuttaki hücrelerde ve dokularda bulunur; ancak, beyin gelişiminde rol alan hücrelerin bölünmesi için özellikle önemli olduğu görülmektedir. Araştırmalar, ASPM proteininin, nihayetinde olgun sinir hücrelerine (nöronlar) yol açan nöral progenitör (atasal/ata) hücreler denilen erken beyin hücrelerinin düzenli bölünmesini sağlamaya yardımcı olduğunu göstermektedir. Erken beyin gelişimi sırasında nöral progenitör hücrelerin bölünmesini teşvik ederek ASPM proteini, toplam nöron sayısını ve beynin genel boyutunu belirlemeye yardımcı olur.
Genetik Değişikliklerle İlgili Sağlık Koşulları
Otozomal Resesif Primer Mikrosefali
ASPM genindeki mutasyonlar, otozomal resesif primer mikrosefalinin en sık sebebidir (genellikle “mikrosefali primer kalıtsal” anlamına gelen MCPH olarak kısaltılır). Bu durum anormal derecede küçük bir kafa ve beyin, zihinsel engelli ve gecikmiş gelişim ile karakterizedir. ASPM genindeki 80’den fazla mutasyonun MCPH’ye neden olduğu tespit edilmiştir.
MCPH’den sorumlu olan ASPM genindeki mutasyonların neredeyse hepsi, ASPM proteininin üretimini azaltır. Üretilen proteinin normalden daha kısa olduğu, kısmen ya da tamamen işlevsel olmadığı düşünülmektedir. İşlevsel ASPM proteini kıtlığı, özellikle gelişmekte olan beyindeki sinir progenitör hücrelerinde hücre bölünmesini bozar. Sonuç olarak, daha az olgun nöron üretilir ve etkilenen bireyler alışılmadık derecede küçük bir beyinle doğar. Küçük kafa büyüklüğü, zihinsel engelli ve gecikmiş gelişim küçük beyin büyüklüğünün bir sonucudur.
ASPM proteini vücuttaki hücrelerde bulunmasına karşın, ASPM gen mutasyonlarının neden sinir progenitör hücrelerini diğer hücre tiplerinden daha ciddi şekilde etkilediği açık değildir. Bazı araştırmacılar, sinir progenitör hücrelerinin, ASPM proteininin yetersizliğine karşı diğer hücre tiplerinden daha duyarlı olduklarına inanmaktadır. Diğer araştırmacılar, başka bir proteinin beyin dışındaki hücrelerde ASPM protein kaybını telafi edebileceğini öne sürdüler.
Kanserler
ASPM geni birkaç kanser türünde yukarı yönde düzenlenir (upregüle edilir) bunun anlamı; normal kanser hücrelerinden, daha fazla ASPM proteini üretilir. Özellikle, hepetoselüler ve glioma adı verilen karaciğer ve beyin tümürlerinde, ASPM geninin upregülasyonu üzerine çalışılmaktadır. ASPM geninin neden bu kanserlerde anormal derecede aktif olduğu veya ekstra ASPM proteininin kanser hücrelerine ne gibi etkileri olabildiği henüz açık değildir. Bununla birlikte, çalışmalar ASPM geninin alışılmadık derecede yüksek aktivitesinin kanserin ilerlemesi, vücudun diğer bölgelerine yayılması (metastaz) ve nüksetmesi (hastalığın terkrar ortaya çıkması/tekrarlaması) ile ilgili olduğunu göstermektedir.
Bu Gen İçin Diğer İsimler
- anormal iğ benzeri mikrosefali ilişkili protein
- ASP
- asp homolog, mikrosefali ile ilişkili (Drosophila)
- ASPM_HUMAN
- Calmbp1
- FLJ10517
- FLJ10549
- FLJ43117
- MCPH5
Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/gene/ASPM
Görsel Kaynak: https://www.rcsb.org/3d-view/5LB7/1
Editör: Berfin Sucu