in

ŞaşkınŞaşkın EntellektüelEntellektüel AğlamaklıAğlamaklı ÇalışkanÇalışkan

APOE Geni Nedir?

APOE Geni: Fonksiyon, Sağlık Durumları ve Kromozomal Konum

İçindekiler

APOE Geni: Apolipoprotein E

Normal Fonksiyonu

APOE geni, apolipoprotein E olarak adlandırılan bir proteinin üretilmesi emrini verir. Bu protein vücuttaki yağlarla (lipitler) birleşerek lipoproteinler denilen molekülleri oluşturur. Lipoproteinler kolesterol ve diğer yağların paketlenmesinde ve kan dolaşımında taşınmasında sorumludur. Normal kolesterol seviyelerini korumak, kalp krizi ve felç dahil olmak üzere kalbi ve kan damarlarını (kardiyovasküler hastalıklar) etkileyen rahatsızlıkların önlenmesi için önemlidir. 

APOE geninin en az üç tane farklı alelleri vardır. Ana aleller, e2, e3 ve e4 olarak adlandırılır. En yaygın alel, genel popülasyonun yarısından fazlasında bulunan e3’tür.

Genetik Değişikliklerle İlgili Sağlık Durumları

Alzheimer Hastalığı

APOE geninin e4 versiyonu, bireyin geç başlangıçlı Alzheimer hastalığı geliştirme riskini arttırır. Alzheimer hastalığı, kademeli bir hafıza kaybı, yargılama ve işlevsellik kaybı olan demansa neden olan dejeneratif bir hastalıktır. Hastalığın geç başlangıcı formu 65 yaşından büyük kişilerde görülür. APOE e4 alelinin bir kopyasını alan kişilerin hastalığı geliştirme şansı artar; alelin iki kopyasını miras alan kişiler daha da büyük risk altındadır. APOE e4 aleli ayrıca, bu aleli bulunmayan Alzheimer hastalığına sahip bireylere kıyasla daha erken bir hafıza kaybı başlangıcı ve diğer semptomlarla ilişkili olabilir. 

APOE e4 alelinin Alzheimer hastalığı riski ile nasıl ilişkili olduğu bilinmemektedir. Bununla birlikte, araştırmacılar bu alelin, etkilenen kişilerin beyin dokularında, amiloid plaklar denilen artan sayıda protein kümesi ile ilişkili olduğunu bulmuşlardır. Amiloid plak birikimi, sinir hücrelerinin (nöronlar) ölümüne ve bu hastalığın ilerlemiş belirti ve semptomlarına neden olabilir. 

APOE e4 alleli olan kişilerin, hastalığın kendisinde değil, Alzheimer hastalığı gelişme riskini aldıklarını not etmek önemlidir. Alzheimer hastalığı olan kişilerin hepsinde APOE4 aleli yoktur ve bu aleli taşıyan tüm insanlar hastalığı geliştirmez. 

Yaşa Bağlı İşitme Kaybı

Yaşa Bağlı Makuler Dejenerasyon

Lewy Cisimcikli Demans

APOE geninin e4 versiyonu, Lewy cisimcikli demans adı verilen bir demans türü geliştirme riskini artırabilir; ancak, APOE e4 alleli olan bazı insanlar asla bu durumu geliştirmez. Lewy cisimcikli demans, entelektüel gerileme görsel halüsinasyonlar; dikkat ve ruh halindeki ani değişiklikler; ve uzuvların sertliği, titremeleri ve bozulmuş denge ve koordinasyon gibi Parkinson hastalığının karakteristik hareket sorunları ile karakterizedir.

APOE e4 alelinin bir kopyasını miras alan kişiler, Lewy cisimcikli demans geliştirme şansını arttırır. APOE e4 alelinin bu durumun gelişimine nasıl katkıda bulunduğu açık değildir. APOE geninin e4 alelinden üretilen apolipoprotein E’nin, alfa-sinüklein denilen bir proteinin hücrelerin içine ve dışına taşınmasını engelleyebileceği düşünülmektedir. Alfa-sinüklein, hücrelerin içine veya dışına hapsolduğunda, kümeler halinde birikir ve Lewy cisimcikleri oluşturur. Bu kümelerin beyin boyunca birikmesi, nöron işlevini bozar ve sonuçta hücre ölümüne neden olur. Zamanla nöronların kaybı, entelektüel motor işlevini ve duyguların düzenini bozmakta ve Lewy cisimcikli demans belirtileri ve semptomlarına yol açmaktadır. 

APOE e4 alleli olan bazılarının neden Alzheimer hastalığı geliştirdiğini, diğerlerinin Lewy vücutlarıyla demans geliştirdiği hala açık değildir. 

Diğer Bozukluklar

Apolipoprotein E’nin varyantları birçok farklı durum için risk faktörü olarak geniş bir şekilde incelenmiştir. Örneğin, APOE allellerinin kardiyovasküler hastalık riskini etkilediği gösterilmiştir. APOE e4 alelinin en az bir kopyasını taşıyan kişiler, atardamarların iç yüzeyinde yağ birikintileri ve yara benzeri doku birikimi olan ateroskleroz gelişme şansını arttırır. Arterlerin bu kademeli daralması kalp krizi ve felç riskini arttırır. 

APOE e2 alelinin hiperlipoproteinemi tip III adı verilen nadir bir durum riskini büyük ölçüde arttırdığı gösterilmiştir. Bu bozukluğu olan çoğu insanda APOE e2 alelinin iki kopyası vardır, bu da araştırmacıların e2 alelinin durumun gelişiminde kritik bir rol oynadığı sonucuna varmasına neden olur. Hiperlipoproteinemi tip III, kandaki kolesterol ve lipoproteinleri taşıyan beta-çok düşük yoğunluklu lipoproteinler (beta VLDLs) olarak adlandırılan kolesterol, trigliserid adı verilen bazı yağlar ve moleküller ile karakterizedir. Kolesterol ve diğer yağlı materyallerin birikmesi, ksantomalar denilen küçük, sarı cilt büyümelerinin oluşumuna ve ateroskleroz gelişimine neden olabilir. 

Bu Genin Diğer İsimleri

  • Apo-E
  • APOE_İNSAN
  • Apolipoproteins E 

Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/gene/APOE

Görsel Kaynak: https://www.rcsb.org/3d-view/ngl/1av1

Editör: Meryem Melisa KAR

Ne düşünüyorsunuz?

5 Points
+ Oy - Oy

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir