in

AğlamaklıAğlamaklı

ALK Geni Nedir?

ALK Geni: Fonksiyon, Sağlık Durumları ve Kromozomal Konum

İçindekiler

ALK Geni: ALK Reseptör Tirozin Kinaz

Normal Fonksiyonu

ALK geni, reseptör tirozin kinazlar (RTK) olarak adlandırılan protein ailesinin bir parçası olan ALK reseptör tirozin kinaz adlı proteinin üretilmesi emrini verir. Reseptör tirozin kinazlar, sinyal transdüksiyonu adı verilen bir işlem vasıtasıyla hücre yüzeyinden hücreye sinyaller iletir.

İşlem, kinazın hücre yüzeyinde uyarıldığı ve daha sonra benzer bir kinaza (dimerize) bağlandığı zaman başlar. Dimerizasyondan sonra fosforilasyon adı verilen işlemde kinaz, fosfat grubu (bir oksijen ve fosfor atomu kümesi) olarak adlandırılan bir işaretleyici ile etiketlenir.

Fosforilasyon, kinazı açar (aktive eder). Aktive edilmiş kinaz bir fosfat grubunu hücre içinde bir başka proteine transfer edebilir, sonuç olarak o da aktive edilir. Aktivasyon, sinyal yolağında bir dizi protein ile devam eder. Bu sinyal yolakları, hücre büyümesi, bölünmesi (çoğalma) veya olgunlaşması (farklılaşma) gibi birçok hücresel süreçte önemlidir.

ALK reseptör tirozin kinazının spesifik fonksiyonu bilinmemekle birlikte, sinir hücrelerinin proliferasyonunu düzenlemeye yardımcı olmak için gelişimin erken döneminde hareket ettiği düşünülmektedir.

Genetik Değişikliklerle İlgili Sağlık Durumları

Nöroblastom

ALK geninde en az 16 mutasyon, olgunlaşmamış sinir hücrelerinden (nöroblastlar) oluşan bir tür kanserli tümör olan nöroblastomlu kişilerde tanımlanmıştır. Nöroblastoma ve diğer kanserler, kritik genlerdeki (hücre çoğalmasını veya farklılaşmasını kontrol eden hücreler) genetik mutasyonların birikmesi, hücrelerin kontrolsüz bir şekilde tümör oluşturacak şekilde büyümesine ve bölünmesine izin verdiği zaman ortaya çıkar.

Çoğu durumda, bu genetik değişiklikler kişinin yaşamı boyunca edinilir ve somatik mutasyonlar olarak adlandırılır. Somatik mutasyonlar sadece belirli hücrelerde bulunur ve kalıtsal değildir. Daha az yaygın olarak, kanser geliştirme riskini artıran gen mutasyonları bir ebeveynden alınabilir.

Nöroblastomda her iki mutasyon türü de ortaya çıkar. ALK genindeki somatik mutasyonlar, bazı sporadik nöroblastom vakalarının gelişimi sırasında ortaya çıkar ve ALK genindeki kalıtsal mutasyonlar, ailesel nöroblastom gelişme riskini artırır.

ALK genindeki mutasyonlar, ALK reseptör tirozin kinazda tek protein yapı bloklarını (amino asitler) değiştirir. Nöroblastomdaki en yaygın mutasyon 1275. pozisyonda glutamin amino asidi ile arjinin amino asidinin yer değiştirmesidir. (Bilimsel olarak arg1275Gln veya R1275Q yazılır). Arg1275Gln, hem ailesel hem de sporadik nöroblastomda bulunmuştur ve her iki tipte de bulunan tek yaygın ALK gen mutasyonudur.

Zaman zaman, ALK geninin fazladan kopyaları nöroblastomlu kişilerde bulunur. Gen amplifikasyonu olarak bilinen bu olay, ALK reseptörü tirozin kinazının aşırı ekspresyonuna yol açar.

Mutasyona uğramış veya aşırı ekspres edilmiş ALK reseptör tirozin kinaz, artık hücre dışından fosforile edilmek üzere uyarılma gerektirmemektedir. Sonuç olarak, kinaz ve aşağıya yöndeki sinyal yolağı sürekli olarak açılır (yapısal olarak aktive edilir). ALK reseptörü tirozin kinazının temel aktivasyonu, nöroblastoma yol açan, olgunlaşmamış sinir hücrelerinin proliferasyonunu arttırabilir.

Akciğer Kanseri

Diğer Kanserler

ALK genini içeren 2. kromozomun genetik materyalin yeniden düzenlemeleri, diğer birçok kanser türünü geliştirme riskini artırmaktadır. Bu yeniden düzenlemeler somatik mutasyonlardır, yani bir insanın yaşamı boyunca ortaya çıkar ve sadece kanserli olan hücrelerde bulunurlar.

Translokasyon olarak adlandırılan yeniden düzenleme türü, kromozom 2 ile diğer kromozom arasındaki genetik materyali değiştirir. ALK genini içeren en az 15 translokasyon, T hücreleri olarak adlandırılan bağışıklık hücrelerini etkileyen, nadir bir kanser türü olan anaplastik büyük hücreli lenfoma (ALCL) olan kişilerde tanımlanmıştır.

ALCL’deki en yaygın translokasyon, t (2, 5) olarak bilinen kromozom 2 ve kromozom 5 arasında meydana gelir. Bu translokasyon ALK genini NPM genine kaynaştırır ve NPM-ALK olarak adlandırılan bir füzyon proteini ile sonuçlanır. Ek olarak, iltihaplı miyofibroblastik tümörde (IMT) ALK genini içeren en az yedi translokasyon tespit edilmiştir. IMT, yara iyileşmesinde önemli olan miyofibroblast adı verilen hücrelerde ve iltihaplı hücrelerde oluşan solid tümör ile tanımlanmış nadir bir kanserdir. IMT’li kişilerin yaklaşık yarısı ALK genini içeren bir translokasyona sahiptir.

İnversiyon olarak adlandırılan bir başka düzenleme türü, iki yerde kromozom 2 kırıldığında ortaya çıkan DNA parçasının tersine döndüğü ve kromozoma yeniden sokulduğu zaman meydana gelir. Küçük hücreli olmayan akciğer kanserine, en yaygın akciğer kanseri tipi, sahip küçük bir insan grubu kromozom 2’nin inversiyonuna sahiptir. Bu inversiyon, ALK genini EML4 adı verilen başka bir genle kaynaştırır ve EML4-ALK füzyon proteini ile sonuçlanır.

Bu yeniden düzenlenmiş genler tarafından oluşturulan füzyon proteinleri, hem ALK reseptörü tirozin kinaz hem de ortak proteinin fonksiyonlarına sahiptir. Ortak proteinin varlığı, dimerizasyona uğramadan ALK reseptör tirozin kinazın fosforilasyonuna izin verir. ALK reseptör tirosin kinazı tarafından aktive edilen füzyon proteini ve sinyal yolakları yapısal olarak aktive edilir; bu olgunlaşmamış sinir hücrelerinin çoğalmasını anormal bir şekilde arttırarak kanser oluşumuna yol açar.

ALK Geninin Diğer İsimleri

  • ALK tirozin kinaz
  • Anaplastik lenfoma kinaz
  • Anaplastik lenfoma reseptör tirozin kinaz
  • CD246
  • CD246 antijen
  • NBLST3

Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/gene/ALK

Görsel Kaynak: https://www.rcsb.org/3d-view/ngl/5fto

Editör: Meryem Melisa KAR

Ne düşünüyorsunuz?

3 Points
+ Oy - Oy

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir