in

Alfa Talasemi X’e Bağlı Zihinsel Engellilik Sendromu

Alfa Talasemi X’e Bağlı Zihinsel Engellilik Sendromu; Tanım, Sıklık, Nedenler, Kalıtım Modeli ve Bu Hastalığın Diğer İsimleri

İçindekiler

Tanım

Alfa talasemi X’e bağlı zihinsel engellilik sendromu, vücudun birçok bölümünü etkileyen kalıtsal bir hastalıktır. Bu durum neredeyse sadece erkeklerde görülmektedir.

Alfa talasemi X’e bağlı zihinsel engellilik sendromu olan erkeklerde zihinsel engeller ve gecikmeli gelişim görülmektedir. Konuşmaları önemli ölçüde gecikir ve çoğu zaman birkaç kelimeden fazla konuşmaz veya kendini ifade edemezler. Etkilenen çocukların çoğu, zayıf kas tonusuna yani hipotoniye sahiptir buda oturma, ayakta durma ve yürüme gibi motor becerilerini gecikmesine yol açar. Bu bozukluğa sahip olan bazı insanlar hiç bir zaman kendi başlarına yürüyemezler. 

Alfa talasemi X’e bağlı zihinsel engellilik sendromu olan hemen hemen herkes, geniş aralıklı gözler, kalkık burun deliklerine sahip küçük bir burun ve alçak konumdaki kulaklar gibi belirgin yüz özelliklerine sahiptir. Üst dudakları ters “V” şeklindedir ve alt dudakları belirgin olma eğilimindedir. Bu yüz özellikleri çocukluğun erken dönemlerinde daha belirgindir. Zamanla, kısalmış burunlu düz bir suratı kapsayan yüz özellikleri daha kaba hale gelir.

Etkilenen bireylerin çoğunda alfa talasemi olarak adlandırılan kan hastalığının hafif belirtileri vardır. Bu hastalık, kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve vücuttaki hücrelere oksijen taşıyan bir protein olan hemoglobinin üretimini azaltır. Hemoglobin miktarındaki azalmada, yeterli oksijenin vücut dokularına ulaşmasını engeller. Nadiren, etkilenen bireylerde ayrıca kırmızı kan hücresi eksikliği (anemi) görülür, bu da soluk bir cilde ve halsizlik ile yorgunluğa neden olabilir.

Alfa talasemi X’e bağlı zihinsel engellilik sendromunun ek özellikleri alışılmadık derecede küçük kafa büyüklüğü (mikrosefali), kısa boy ve iskelet anormallikleridir. Etkilenen birçok kişide, mide asitlerinin yemek borusuna geri akması (gastroözofageal reflü) ve kronik kabızlık gibi sindirim sistemi ile ilgili problemler bulunmaktadır. Genital anormallikler de yaygındır; etkilenen erkeklerde inmemiş testisler ve üretranın penisin alt tarafında açılması (yarım sünnetlilik) durumları gözlenebilmektedir. Daha ciddi vakalarda, kadınlarda veya erkeklerde dış cinsel organ açıkca görülememektedir.

Sıklık

Alfa talasemi X’e bağlı zihinsel engellilik sendromu, kesin olarak yaygınlığı bilinmemekle birlikte nadir rastlanan bir durum gibi görünmektedir. 200’ü aşkın etkilenen birey olduğu bildirilmiştir. 

Nedenler

Alfa talasemi X’e bağlı zihinsel engellilik sendromu, ATRX geninde oluşan mutasyonlardan kaynaklanmaktadır.  Bu gen, normal gelişim sürecinde önemli rol oynayan bir proteinin üretilmesi için talimatlar sağlamaktadır. ATRX proteininin tam işlevi bilinmemekle birlikte, gerçekleştirilen çalışmalar diğer genlerin aktivitesinin düzenlenmesinde (ekspresyon) yardımcı olduğunu göstermektedir. Bu genler arasında normal hemoglobin üretimi için gerekli olan HBA1 ve HBA2 genleri bulunmaktadır.

ATRX genindeki mutasyonlar, ATRX proteininin yapısını değiştirmektedir, bu da muhtemelen gen ekspresyonunu etkili bir şekilde düzenlemesini engeller. HBA1 ve HBA2 genlerinin aktivitesindeki azalma alfa talasemiye neden olmaktadır. Tanımlanmamış diğer genlerin anormal ekspresyonları da muhtemelen, gelişimsel gecikmeye, kendine özgü yüz özelliklerine ve alfa talasemi X’e bağlı zihinsel engellilik sendromunun diğer belirti ve semptomlarına neden olmaktadır.

Kalıtım Modeli

Bu durum X’e bağlı çekinik bir kalıtım modeline sahiptir. ATRX geni, iki cinsiyet kromozomundan birisi olan X kromozomunda bulunmaktadır. Erkeklerde (yalnızca tek X kromozomu olanlarda), her hücrede genin değiştirilmiş tek kopyasının bulunması bu durumun gözlenmesi için yeterlidir. Kadınlarda (iki X kromozomu olanlarda), ATRX geninin çalışan bir kopyasının bulunması halinde, mutasyona uğramış kopyanın aktivitesi telafi edilebilir. Bu yüzden, tek bir mutasyona uğramış ATRX geni taşıyan kadınlar, neredeyse hiçbir zaman alfa talasemi X’e bağlı zihinsel engellilik sendromunun belirtilerini göstermezler. 

X’e bağlı kalıtımın bir özelliği de, babaların X’e bağlı özellikleri oğullarına geçirememeleridir.

Bu Hastalığın Diğer İsimleri

  • Alfa-talasemi X’e bağlı mental gecikme sendromu
  • Alfa-talasemi/mental gecikme sendromu, silinmeyen tür
  • Alfa-talasemi/mental gecikme sendromu, X’e bağlı
  • ATR-X sendromu
  • ATRX sendromu
  • X’e bağlı alfa-talasemi / mental gecikme sendromu
  • XLMR – hipotonik yüz sendromu

Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/condition/alpha-thalassemia-x-linked-intellectual-disability-syndrome

Görsel Kaynak: https://ro.medicineh.com/51-what-is-thalassemia-22038

Editör: Züleyha DEMİRCİ

Ne düşünüyorsunuz?

4 Points
+ Oy - Oy

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir